Tüm 'farklı' gelişim gösteren çocuklarda olduğu gibi otizmde de en önemli adım erken teşhis. Erken müdahaleye engel olan en büyük tuzaksa ailelerin "Bizim çocuk böyle işte" algısı... Aileler "Bizim çocuk umursamaz, ismini söylüyorum ama bakmıyor" ya da "Arabaları (veya herhangi başka bir oyuncağı) çok sever. Bir sürü oyuncağı var sadece onlarla oynuyor." veya "O kadar dikkatli ve hafızası o kadar kuvvetli ki, bütün markaları ezbere biliyor" gibi otizm veya başka bir gelişimsel durumun belirtilerini, çocuklarının yapısal/kişilik özelliklerine atfedebiliyorlar. Kişisel özellik olarak görüldüğü için bir uzman desteği almak akla gelmiyor pek tabii. Fakat bu durum, çocukların bireysel eğitim sürecindeki adımlarını geciktirebiliyor.

Bu yolculuk oldukça uzun bir süreç. Anne-babaların, özellikle de çocukları ile ilgili konularda herhangi bir olumsuzluğu, farklılığı veya güçlüğü kabullenmeleri hiç kolay değil elbette. Zaten geç fark edilmiş vakalarda, ailelerle çalışırken görüyoruz ki aile ne özensizliğinden ne de dikkatsizliğinden uzmana geç başvurmuş. Anne-baba, sadece en naif duyguları ile gözlerini kapatmış bu duruma. Ancak çocuklarımızın doğru zamanda, doğru destekle gelişmeleri için yüreklere taş basmak ve gelişimlerini olabildiğince objektif gözlemlemek gerekiyor.

• Çocuğunuzu düzenli olarak doktora götürerek, doktor kontrolünde olmasını sağlamalısınız.
• Kardeşlerinizin, komşularınızın, çevrenizdeki kişilerin çocuğunuzla yakın yaşlarda olan çocuklarının gelişimlerini gözlemlemelisiniz. Burada amaç mukayese etmek değil elbette. Çünkü her çocuğun gelişimi farklı seyreder. Kimi daha erken konuşup, yürürken kimi de çok daha geç kazanır bu becerileri. Ancak genel gelişimin farkında olmanız, çocuğunuzun gelişiminde fikir edinmenize yardımcı olabilir.
• Uzmanların ‘normal’ gelişimle ilgili kitaplarını okumak, hangi ayda yaklaşık olarak çocuğunuzun nasıl gelişim göstereceği bilgisine sahip olmanız, beklenenin dışında bir şeyler olduğunu daha hızlı fark etmenize yardımcı olabilir.

Otizmin erken teşhisi için ilk 3 yılın gözlemlenmesi önemli. Otizmin hastalık ya da bozukluk değil, nöropsikiyatrik, gelişimsel bir sendrom; bir durum olduğu bilinmeli. Otizmli çocukları tanımlamak için birçok belirti var, ancak çoğunlukla bunların tümü aynı anda görülmüyor.

• Göz iletişiminde eksiklik.
• İsme tepki vermeme.
• Acı-ağrı hissetmeme (düştüğünde, sıcağa değdiğinde canı acıdığına dair tepki vermeme gibi).
• Tekrarlayıcı bedensel devinimler (üst bedenin sürekli sallanması, el veya parmakların belirli hareketleri gibi).
• Tekrarlayıcı cümleler ya da karşısındaki kişinin söylediklerini tekrarlama.
• Kendine özgü bir dil kullanımı.
• Aynılık konusunda ısrar.
• Değişen düzene aşırı tepki gösterme.
• Koku ve sese aşırı hassasiyet
• Erken yaşta, gelişmiş okuma becerisi. Okuyabilir fakat okuduğundan anlam çıkaramaz.
• Toplumsal iletişimi başlatamama.

Hemen belirtelim bunlar, genel hatlarıyla otizm ve kimi alt tiplerinde gözlemlenebilen göstergeler. Çocuklarını şüphe ve tedirginlikle yetiştiren anne-babalar olmak yerine, çocuklarıyla ilgili durumların bilincinde olan anne-babalar olmak çok önemli. Sizi endişelendiren bir durum varsa, bir uzmandan destek almanızı tavsiye ederim. Uzman desteği ve doğru eğitim süreciyle çocuklar çok daha sağlıklı ve mutlu yarınlara sahip olabilecek.