“Topuk çatlakları, deride görülen ince ve derin yarıklardır. Sağlıklı deri elastik, pürüzsüz ve yüke dirençli bir yapıda iken çatlamış topuk derisi kuru, gevrek, pürüzlü bir yapıdadır ve günlük yaşantıyı önemli ölçüde kısıtlar” diyen Dermatoloji Uzmanı Dr. Banu Serbes Kural, topuk çatlaklarının nedenlerini, tedavisini, bakımını ve alınacak önlemleri sıraladı.

Nedenleri
• En önemli nedenlerin başında ayak mantarı, egzama, sedef gibi deri hastalıkları gelir.
• Sıvı alımının yetersiz olması veya üre eksikliğine bağlı cilt kuruluğu
• Kışın soğuk hava veya iç mekanlarda havanın kuru olması, yazın açık ayakkabılarda ayak derisinin tozlu zeminlerle yakın teması deriyi kurutur.
• Kadınlarda menopoz sonrası östrojen eksikliğine bağlı olarak veya daha ileri yaşta her iki cinste yaşlanma sürecinde deri kuruması
• Demir veya B vitamini eksikliği
• Şeker hastalığı, tiroit yetmezliği veya böbrek hastalıkları başta olmak üzere çeşitli metabolik hastalıklar
• Ayaklarda yapısal şekil bozuklukları veya ayak yapısına uygun olmayan ayakkabıların sürekli sürtünmesi
• El ve ayak derisinde kalınlaşma ve sertleşme ile seyreden bazı genetik deri hastalıkları
• Çok sık yıkanma, ayakların banyo-abdest alma sonrası yeterli kurulanmaması, ıslak bırakılması
• Aşırı kiloya bağlı veya aşırı yürüme-koşma sporuna bağlı olarak ayak tabanlarının fazla basınç altında kalması
Tedavisi
Çatlak tedavisinde ilk aşama, ağrıyı azaltmaktır. Bunun için öncelikle ayak derisinin ılık suda yumuşatılmasından sonra çatlak çevresindeki kalınlaşmış keratin tabakanın temizlenmesi gerekir. Bunun ardından üre içeren merhemler sürülür ve iyileşene kadar topuk derisinin olabildiğince basınç altında kalmaması için önlem alınır. Derin topuk çatlaklarının aynı zamanda mantar ve bakteriler gibi çeşitli mikropların üremesine uygun bir zemin hazırladığı unutulmamalıdır. Yara haline gelmiş derin çatlaklarda akşamları yara üstüne üreli-antibiyotikli bir merhem sürdükten sonra hava almayacak şekilde bandajlanması iyileşmeyi hızlandırır.
Çatlak oluşumunu tetikleyen yukarıda sayılan hastalıklardan herhangi biri mevcut ise bunun da birlikte tedavisi gerekir. Özellikle şeker hastalarının kan dolaşımı da yavaş olduğundan ayak hijyenine ve en ufak yaranın dahi hızlı tedavisine özen göstermelidirler. Ayaklara uygun ayakkabı kullanmak, şekil bozukluğu varsa basıncı azaltacak silikon tabanlıklardan destek almak gerekir. Vitamin veya demir eksikliği, ağız yolundan alınan takviyelerle giderilmelidir.
Topuk çatlakları için önerilen bakım ürünleri
Yakın zamana kadar deriyi yağlayan merhemlerin kuru ve çatlamış deri için en iyi bakım ürünü olduğu düşünülürdü. Ancak günümüzde yağlı merhemlerin deri gözeneklerini tıkadığı ve ter salgısını kısıtladığı bilimsel olarak belirlenmiştir. Buna karşılık üre içeren merhem ve losyonların gözenekleri tıkamadan derinin su tutucu kapasitesini artırdığı biliniyor. Böylece deri tabakalarının içerdiği nem oranı arttığından, cildimizin esnekliği de artıyor ve darbelere karşı daha dirençli hale geliyor. Üre içeren ürünler her eczanede ve parfümeride bulunabiliyor.
Alınması gereken önlemler
Pürüzsüz, esnek, çatlaklara dirençli bir ayak ve topuk cildine sahip olmak için haftada bir kez ayak cildinin ponza taşı veya ayak törpüsü ile temizlenmesi gerekir. Metal törpüler zaten hassaslaşmış olan derinin zedelenme riskini daha da artıracaklarından bunlardan kaçınılmalıdır. Bu sırada olası çatlaklara paralel yönde hareket ettirilmelidir. Törpünün çatlaklara dik gelecek şekilde kullanılması çatlakları derinleştirecektir. Topuklar törpülendikten sonra uygun bir topuk kremi, masaj ile yedirilmelidir. Çatlamış ciltte ise ayaklar haftada bir kez değil, her gün kremle ovulmalıdır.