Uyku haliniz içtiğiniz fincanlarca kahveye rağmen geçmiyorsa, belki de artık bir uzmana görünmenizin zamanı gelmiştir.
Gece yeterince uyunmasına rağmen gündüz aniden gelen dayanılmaz uyku isteği Narkolepsi hastalığının en önemli belirtisi. Halk arasında çok fazla bilinmediği için ihmal edilen ve uzmana başvurmakta geç kalınan bu hastalıkla ilgili merak ettiklerimizi Uykum Uyku Bozuklukları Merkezi’nden Nöroloji ve Uyku Bozuklukları Uzmanı Prof. Dr. Hakan Kaynak’a sorduk.

Hangi sınırlar aşıldığında aşırı uyku bir hastalık olarak tanımlanabilir?

Aşırı uykululuk hali, ciddi rahatsızlıklara neden olabilen önemli bir sorun olması gerekirken, genellikle günlük iş temposuyla veya başka sağlık sorunlarıyla ilişkilendirilip ciddiye alınmıyor. Birçok hasta uzun yıllar aşırı uykululuk halini normal olarak değerlendiriyor. Öğlen saatlerinde, akşam televizyon karşısında, yolculukta ve hatta işte veya direksiyon başında uyumayı normal kabul ediyor. Oysa bunların hepsi birer hastalık belirtisi.

Genel yorgunluktan kaynaklanan uyku isteği ile Narkolepsi arasındaki fark nedir?

Yorgunluk ve uyku halinin birbirleriyle karıştırılmaması gerekiyor. Yorgunluk, aşırı fiziki aktivite ile ortaya çıkan bir durum olup, dinlenmeyle geçiyor. Uyku apne sendromlu hastalarda olduğu gibi bazı uyku hastalıklarında yorgunluk ve uyku hali birlikte de olabilir. Ancak Narkolepsi’deki aşırı uyku hali kişinin öncesinde ve sürekli bir uyku hali yokken birdenbire uykusunun gelmesi ve uykusuna genellikle direnememesidir. Kısa süreli de olsa Narkolepsi’de uykular dinlendirici oluyor ve hasta kısa süre uyuduktan sonra kendini dinlenmiş hissediyor.

Bu durumun hastalık kabul edilmemesi için doğru sınır, kişinin dinlenmiş uyanması ve gündüz hiçbir şekilde kendini uykulu hissetmemesi olarak tanımlanıyor. Aşırı uyku isteği bir hastalık mı?

Öncelikle uykuya ait bazı terimleri tarif etmekte fayda var. Narkolepsi sendromunda aşırı uykudan bahsederken gece uykusunun aşırılığı söz konusu olmuyor. Narkolepsi sendromundaki aşırı uykululuk, kişi herhangi bir uyku hali hissetmezken aniden gelen ve gündüz saatlerinde ortaya çıkan uyuma isteği ve dayanılmaz bir uyku halidir. Uyku atakları, uyku için uygun ortamlarda daha sıklıkla olabildiği gibi, taşıt kullanırken gibi uygunsuz ortamlarda da gelebiliyor. Uykuda solunum durması gibi uykunun kalitesini etkileyen durumlarda da gece uykusunun uzaması, gece uykusundan dinlenmemiş uyanma gibi aşırı uykululuktan bahsedilebilecek hastalıklar var. Ancak böyle nedenlerle ortaya çıkan aşırı uykululuk halini ayrı bir kategoride değerlendirmek gerekiyor. Sonuç olarak, hasta eski uyku süresinden daha uzun süre uyumak zorunda kalıyor, uykusundan dinlenmemiş olarak uyanıyor ve bunların hiçbiri olmaksızın gündüz uykusuzluktan şikayet ediyor veya gündüz ani uyku isteğinden yakınıyorsa, bu hali kesinlikle bir uyku hastalığının belirtisi olarak ele alınmalı.
Özellikle bahar aylarında yorgunluk ve uyku isteği artıyor, Narkolepsi hastalarında da ataklar bahar aylarında artar mı?
Narkolepsi hastalarının uyku hali hiçbir dış faktörden etkilenmediği gibi, mevsimsel değişimlerden de etkilenmiyor. Hasta, her mevsim ve şartta aniden uyku hali hissediyor ve kısa süre uyuduktan sonra dinlenmiş olarak uyanıyor, güne devam ediyor.

Ne zaman doktora başvurmalı?

Narkolepsi, hekime başvurmadan ve tedavi edilmeden sürdürülebilecek bir durum değil. Sorun, hastaların belirtileri doğru tarif edememeleri ve hangi hekime başvuracaklarını bilememelerinden kaynaklanıyor. Çok nadir görülen bir hastalık olması dolayısıyla da hekimlerin görmeye çok da alışık olmadıkları bir sorun. Uyku atakları veya diğer belirtilerden bir tanesi ilk belirti olabilir. Tüm belirtiler bir arada ortaya çıkmadığı gibi, bazı belirtilerin bittiği dönemde diğerlerinin de başlaması söz konusu olabilir. Belirtilerden herhangi birinin ortaya çıkması hastanın hekime başvurması için yeterli görülmeli.

Narkolepsinin tedavi yöntemlerini anlatır mısınız?

Narkolepsi uzun yıllardır tedavi edilebilen bir hastalık. Bu yönü ile tüm diğer uyku hastalıkları gibi önemli olan doğru teşhis edilmesi. Son yıllarda yapılan araştırmalarla tedavi seçenekleri de arttı, modern ilaçlarla çok daha başarılı ve güvenle tedavi edilmeye başlandı. Aşırı uyku hali için geliştirilmiş ilaçların yanında, hastalığın diğer belirtilerinin tedavisinde genellikle antidepresan olarak bilinen ilaçların bazıları kullanılıyor ve tedaviden yüzde 100’e varan oranlarda sonuç alınıyor.

Korunmak ya da önlemek mümkün mü?

Narkolepsi önlenebilecek bir hastalık olmayıp, yapılması gereken; hastaların bir an önce tedavi edilerek, genç yaşta hayatlarının bu hastalıktan olumsuz etkilenmesinin önlenmesidir.

Narkolepsi nedir?

Narkolepsi, uzun yıllardır bilinen nörolojik bir hastalık. Uyku tıbbı uzmanlarınca araştırılmaya başlanan bu hastalıkta son yıllarda ciddi boyutta gelişmeler elde edildi. Bu gelişmeler hastalığın tanınırlığını artırdığı gibi, yapılan araştırmalar hastalığın daha iyi anlaşılır ve tedavi edilir hale gelmesini de sağladı. Narkolepsi, genellikle birçok belirtiden oluşan kompleks bir hastalık. Bu sendromun diğer belirtileri arasında halk arasında karabasan olarak bilinen uyku felci ve uykuya dalarken veya uyanırken ortaya çıkan halüsinasyona benzer görüntü, duyum ve seslerin algılanması durumları da sayılabilir. Hastalar gündüz aşırı uykulu olmalarının aksine geceleri sık sık uyanırlar ve bazı hastalar gündüz uyku ataklarını gece uykusuzluklarına bağlarlar.
Narkolepsi her yaşta görülebiliyor. Ancak tüm belirtilerin tamamlandığı, hastanın şikâyetlerinin arttığı ve hayatının aksamaya başladığı dönem 20-30 yaşlar arası oluyor.