Kıdem tazminatı alabilmek için hangi koşulların oluşması gerekiyor, son değişiklikler neler? Kıdem tazminatı ile ilgili merak edilenleri Avukat Birgül Sönmez Şimşek anlattı.

25 Şubat 2011 tarihinde yürürlüğe giren 6111 sayılı kanun, torba yasa olup, kıdem tazminatının ödenmesi ile ilgili fon kurulacağını düzenlemiştir. Buna göre fon kurulduktan sonra artık işçi kıdem tazminatını bu fondan alacak.
Mevcut sistemde kıdem tazminatı kazanabilmenin koşulları
Çalışanın kıdeme hak kazanabilmesi için bir takım şartları taşıması gerekir. Bir kişinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesinin ön koşulu İşyerinde en az 1 yıl çalışmış olmasıdır. Bu bir yıllık çalışma süresini doldurmayan kişinin iş akdi hangi nedenle sona ererse ersin kıdem tazminat talebinde bulunamaz. Eğer çalışan 1 yılı doldurmuş ise bu kez iş sözleşmesinin belirteceğimiz nedenlerle sona ermesi gerekir. Bu nedenler;
* İşveren tarafından İş Kanunu 25/II. maddesinde gösterilen sebepler dışında işçinin işten çıkarılmış olması gerekir. Kanunda ve uygulamada belirlenmiş işverenin haklı nedenle fesih hallerinden birinin bulunması halinde kıdeme hak kazanılmaz.
* İşçinin İş Kanunu 24. maddesi uyarınca işi bırakmış olması hali. Bu hal işçinin iş akdini haklı nedenle fesh ettiği durumları düzenler. Sağlık sebepleri, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri, ücretin eksik veya hiç ödenmemesi, işçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa işçi haklı nedenle sözleşmesini fesh edip kıdem tazminatını alabilir.
* Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla işçinin işten ayrılması.
* Yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı ya da toptan ödeme almak amacıyla işçinin işi bırakması.
* Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile işten ayrılması.
* İşçinin ölümü
Kıdem tazminatının miktarı işçinin brüt üzerinden 30 günlük ücreti ile çalışılan yıl sayısının çarpımı ile bulunur. İşçi tazminatını işvereninden alır.
Kıdem Tazminatı Fonu kurulduktan sonraki sürecin işleyişi
Çalışanın kıdem tazminatına hak kazanması için en az 1 yıl çalışması gerekiyor. Her tam yıl için işçiye 30 günlük brüt maaşı oranında ödeme yapılıyor. Kıdem Tazminatı Fonu kurulduktan sonra ise işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için en az 3 yıl, 5 yıl veya 10 yıl çalışması planlanıyor. Mevcut sistemde işçi son brüt maaşı üzerinden tazminatı hesaplanırken Fon kurulduktan sonra işçinin kıdem tazminatı almaya hak kazandığı süre içindeki ortalama maaşı üzerinden hesaplanacak.
Fon kurulduktan sonra geçmiş kıdem tazminatları için sunulan seçenekler
1- Çalışanlar işverenleriyle anlaşıp eski sistemde kalmayı tercih edebilir. Bu durumda çalışan ve işveren yeni fon sistemine girmez. İşveren mevcut hali devam ettirerek her yıl için çalışanın son bir brüt maaşı üzerinden kıdem hesabı yapılır. Ancak işçi meydana gelecek herhangi bir nedenle tazminatını alamaz ise çalışan kıdem hakkını alamaz.
2- Çalışanla işveren kendi aralarında anlaşma yaparak, çalışanın eski dönemden kalan kıdem tazminatını da bu fona aktarabilirler. Ancak burada rakamın belirlenmesinde işverenin ağırlığının olacağı kuvvetle muhtemel. İşçi ileride alıp alamayacağı belirsiz olan tazminat hakkını kaybetmemek için işverenin verdiği rakama evet demek zorunda kalır. Fona geçilen dönemden itibaren kıdem miktarı son maaş değil, ortalama maaş üzerinden hesaplanır.
3- Çalışanla işveren kendi aralarında anlaşma yaparak çalışanın eski dönemden kalan kıdem tazminatını belirler. Ancak burada da rakamın belirlenmesinde işverenin ağırlığının olacağı kuvvetle muhtemel. İşçi ileride alıp alamayacağı belirsiz olan tazminat hakkını kaybetmemek için işverenin verdiği rakama evet demek zorunda kalır. Taraflar anlaşır ise geçmiş dönem kıdem tazminatını çalışan alır veya iş akdi sona erdiğinde ödeneceği taahhüt edilir. Bundan sonraki süreç içinde işveren kıdem tazminatı pirimi öder. Bu süreçten sonra kıdem miktarı son maaş değil, ortalama maaş üzerinden hesaplanır.
Kıdem Tazminatı Fonu uygulamaya geçtikten sonra hem çalışan hem işveren yönünden bir takım avantajlar olduğu gibi riskleri de barındırıyor. Çalışanın tazminatını alabilmesi daha garanti olacak ancak mevcut sistemde işçi hak ettiği ancak eksik veya hiç gösterilmeyen tazminatını mahkemelere başvurup alabilirken yeni sistemde bu durum değişecek, çalışan işverenle anlaşmak zorunda kalacaktır. Yine çalışanın parası fonda beklerken işçi lehine nemalanmayacaktır. Devletin kullandığı bir fon gibi olacak. Yine mevcut sistemde belirtilen kıdem tazminatına hak kazanma halleri yeni sisteme geçildiğinde daha aza inecek.