Çikolata kisti; kısırlık sorunu olan kadınların % 15’inde ve çocuk sahibi olmakta güçlük çeken çiftlerin % 40’ında rastlanan bir sorundur.
Op. Dr. Altuğ Semiz
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
Çikolata kisti başlangıç döneminde vakaların % 50’sinden fazlası belirti vermeyebilir. Ancak ağrılı adet görme, ağrılı cinsel ilişki, kronik karın ve kasık ağrısı ile kısırlığa sebep olabilen önemli bir sorundur.
İsmi tatlı ancak sonucu acı olabiliyor
Rahim (uterus) içinde yer alan; her ay gebeliğe ev sahipliği yapacak şekilde hazırlanan ve gebelik olmadığı zaman yeterli hormon desteğinden yoksun kalması nedeniyle adet kanaması halinde dökülen özel hücre tabakası, “endometrium” olarak adlandırılmaktadır. Endometrioma ise yumurtalık dokusu içinde eski kanın birikmesiyle oluşur ve bu kistin içinde bulunan sıvı görünüm olarak çikolatayı andırır. Bu hücrelerin vücutta rahim dışında başka bir alanda yer alması, “endometriozis” (çikolata kisti) hastalığı olarak adlandırılır. En sık görüldüğü yer % 75 oranında yumurtalıklardır.
Ailenizde çikolata kisti öyküsü varsa dikkat edin
Endometriozis (çikolata kisti) üreme çağındaki kadınların hastalığıdır. Hiç şikayeti olmayan ve başka bir nedenle değerlendirilen bir kadında saptanabilir. Tüm kadınların %3-5’inde, çocuk sahibi olmakta güçlük çeken çiftlerin %40 ‘ında ortaya çıkmaktadır. Birinci derece akrabalarından birinde endometriozis saptanmış bir kadında hastalığın görülme olasılığı yaklaşık 7 kat daha fazladır. Çikolata kisti çok nadir olarak menopozdaki kadınlarda ve çok genç hastalarda görülmektedir.
Hangi faktörlerin çikolata kistine neden olduğu bilinmemektedir. İki nedene bağlı olarak ortaya çıktığı düşünülmektedir. İlki; genetik yatkınlığı bulunan kadınlarda, karın içerisinde yer alan belirli yüzeylerde veya dokularda hücrelerin yapısal değişikliğe uğraması ve rahim iç tabakası gibi davranmasıdır. İkincisi ise; rahim iç tabakasının (endometrium) fallop tüplerinden karın içine taşınmasıyla oluşur ki; bu teoriye” retrograd menstruasyon teorisi” denir. Olabilmesi daha mümkün ve mantıklı olan teoridir.
Şiddetli adet sancısı en önemli belirtisi
Çikolata kisti hastalarında en sık karşılaşılan şikayet, adetlerin aşırı derecede ağrılı olmasıdır. Ağrının nedeni, endometriozis odaklarında salgılanan “prostoglandin” adı verilen bazı maddelerin etkisiyle rahimde ortaya çıkan kasılmalardır. Ancak ağrının şiddeti ile hastalığın derecesi arasında bir ilişki yoktur. Hafif derecede bir endometriozis şiddetli ağrılara neden olabileceği gibi ileri derecede bir endometriozis olgusunda çok hafif adet sancısı görülebilir hatta hiç bir ağrı olmayabilir. Adet sancısı dışında endometriozisde kronik kasık ağrıları ve bel ağrıları da olabilir. Bu ağrılar bacaklara doğru da yayılım gösterebilir. Endometriozis, cinsel ilişki sırasında ağrıya neden olabilir. Adet öncesi görülen kahverengi lekelenme şeklinde kanamalar endometriozis için tipiktir.
Kadın kısırlığın bilinen bir nedeni
Şiddetli endometriozis, kısırlığın bilinen bir nedenidir. Ortaya çıkan yapışıklıklar ve anatomik bozukluklar üreme sisteminin normal fonksiyonunu bozarak kısırlık problemlerine neden olurlar. Yapışıklık olmasa bile çikolata kistleri normal ovülasyonu bozarak kısırlığa yol açabilir.
Vakit geçirmeden uzman yardımı alın
Endometriozisin tanısı, lezyonların direk olarak görülmesi ve patolojik olarak incelenmesi ile konur. Yani kesin tanı için cerrahi inceleme şarttır. Öyküde endometriozisten kuşku duyulan hastalarda kısırlık problemi de varsa mutlaka tanısal laparoskopi yapılmalıdır. Endometriozis tanısında en önemli tanısal testlerden biri de ultrasonografidir. Yumurtalık içinde derinde yerleşmiş endometriomalar laparoskopide gözden kaçabilir ancak bu kitleler dikkatli bir ultrasonografik inceleme ile fark edilebilir.
Çikolata kistinin kesin ve kalıcı bir tedavisi yoktur. Bu konuda bir uzmanın görüşüne başvurmak her zaman olduğu gibi en doğru başlangıç olacaktır. Ancak örnek vermek gerekirse ağrıyı gidermek ve kısırlığı ortadan kaldırmak için cerrahi tedaviler uygulanır. Tedavi için gebelikte görülen hormonal durumu taklit etmek için doğum kontrol hapları kullanılırken, bir kısım hastada da menopozu taklit etmek amacıyla bazı ilaçlara başvurulmaktadır. Genellikle ayda bir kez yapılan enjeksiyonlar şeklinde uygulanan “GnRH analog tedavisi” uzun süreli kullanımda kemik erimesi, ateş basması gibi menopoz sonrası görülen yakınmalara neden olabileceğinden östrojen içeren ilaçlar ile birlikte verilebilir.