Çocuklarla alışveriş yapmak bazen krize dönüşebiliyor. “Bunu al” diye tutturan çocuklarla nasıl baş etmesini bilmeyen aileler, çocukların isteklerine boyun eğmek zorunda kalıyorlar. Psikiyatrist Dr. Tanju Sürmeli, çocukların alışveriş krizleriyle ilgili ailelere önerilerde bulundu.

Alışverişte çocuğunuz şekerli bir şeyi görüp almak istediğini düşünün ve siz ona “hayır” diyorsunuz o da hemen ağlamaya başlıyor, kendini yerlere atıyor ve ısrar ediyor. Siz de bunu herkesin önünde yaptığı için rahatsızlık hissedip “tamam al” dediğinizde onun ağlaması tatlı bir şeyle yer değiştirmiş oluyor. Bu 20 saniye ya da 20 dakika sürsün fark etmiyor, ağlarsam bu tatlı şeyleri alabilirimi hemen öğreniyor.
Halbuki ilk denemesinde daha çocuk yaşta ağlayıp bağırdığında ona söylediğiniz “hayır”da kalıcı olursanız ve ağlayıp bağırarak hiçbir şeyi elde edemeyeceğini öğretirseniz 15 yaşında arabanızı istediğinde “hayır” demeniz ile “peki” diyecektir.
Cevabınızın arkasında durun

Çocuğunuzu ilk ağladığında alışverişinize devam edip onun istediğini yapmazsanız bu olumlu bir öğreti olacaktır onun için. Alışverişte “bunu al” diye ağlarlarsa arkanızı dönüp devam edebilirsiniz ve “ağlamak istiyorsan ağlayabilirsin ama ağlayarak bir şeyi elde edemeyeceğini bilmelisin” diyebilirsiniz.
Bir başka olumlu yöntem de çocukların ısrarla almak istedikleri şeyi (oyuncak, tatlı bir şey gibi) ellerinde kasaya kadar taşımalarına izin verebilirsiniz ama kasada, şu an bu istedikleri şeyi alamayacağını ve onu kasiyere bırakmalarını söyleyebilirsiniz. Bu tatlı bir şey ise, “sen yeni yemek yedin, o istediğin tatlı şeyi yeme zamanın değil” diyebilirsiniz. Ayrıca o gerçekten almayı planladığınız bir şey ise ve yemek zamanına yakınsa; çocuğunuz ısrar ile onu aldırıp hemen yemek istiyorsa şöyle diyebilirsiniz “onu ağlamadan istemeyi öğreneceksin ve eve gittiğimizde yemek yiyeceksin. Bu yüzden yol boyunca onu elinde tutacaksın ve paketini açmayacaksın. Yemekten bir saat sonra onu yemene izin vereceğim.” Bu şekilde ona beklemeyi ve doğru zamanı öğrenmelerini sağlayın.
Oyuncak isterse…

İstediği şey şeker, çikolata değil de oyuncak ise benzer oyuncaklarının olduğunu hatırlatın. Eve gidince odasındaki oyuncaklara beraberce bakın. Onun davranışına göre yeni bir oyuncağı hak etmediği gibi, daha önce aldığınız oyuncakları da ondan alacağınızı ve davranışlarını düzeltirse tekrar geri verebileceğinizi düşündüğünüzü söyleyin. Oyuncaklarının hepsini ortadan kaldırıp davranışlarını olumlu yaptıkça ona birer birer tekrar verebilirsiniz. Her oyuncağını geri verdiğinizde “bu oyuncağın ile oynama hakkını kaybettiğini düşündün mü” diye hatırlatın ve soruyu doğru cevaplamasını sağlayın.
Ağlayarak hiçbir şeyi elde edemeyeceklerini hem alışverişte hem de eve giderken yolda tekrar anlatmalısınız. Eğer ağlamaya devam ederlerse bir sonraki alışverişte onları götürmeyeceğinizi de söyleyebilirsiniz. Tabi ki bunu hatırlayıp unutmamanız lazım, yoksa söylüyor ama yapmıyor diye bir sonrasında çocuğunuz sizi ciddiye almaz.
Eve geldiğinizde onun yaptığı bu davranışın kabul edilemeyecek olduğunu ve neyi yanlış yaptı, bundan sonra neyi nasıl doğru yapmalı diye düşünmelerini sağlamak için bir zaman aralığı verin. Her yaş için bu bir dakika olarak odasında kapı açık oturup düşünmesini isteyin. 4 yaşında ise maksimum 4 dakika verebilirsiniz. Verdiğiniz zaman aralığı bittiğinde gelip size düşündüklerini anlatmasını isteyin.
Ağladığı için istediklerini yapmayın!

Eğer siz onların her istediğini ağladı diye yaparsanız beyindeki dopamin denilen bir maddenin salınımını arttırmış oluyorsunuz. Dopamin haz verici bir maddedir ve onunla beraber morfin gibi maddelerde beyinde salınıyor. Bunlar beyinde artmaya başladığında ona haz ve mutluk vermektedir. Bir sonraki isteği aynı yolla karşılanması için çocuğunuz ağlamayı öğrenmesi, aynı zamanda dopaminin bir öncekinden daha fazla artarak salınımına neden oluyor.
Çocuğa morfin vermek gibi

Bu çocuğunuza morfin vermek gibi bir şey. O yüzden çocuğunuza “hayır” demeyi öğrenip uygularsanız bu morfin benzeri etki yapan olayı, çocuğunuzun beyninde aktif hale getirmiş olmazsınız.