Prof. Dr. Selami Sözübir çocuklarda kasık fıtığı oluşumunun nedenleri, tanısı ve tedavisi hakkında bizleri aydınlatıyor...

Çocuklarda görülen cerrahi hastalıklar hem aile hem de belli yaşlarda çocuğun kendisinde endişeye neden olabilmektedir. Kasık bölgesi çocuk cerrahisi ameliyatlarının en sık yapıldığı bölgedir. Bunların içinde de kasık fıtığı tamiri hem çocuk cerrahisinin hem de kasık bölgesinin en sık uygulanan operasyonudur. Çocuklardaki kasık fıtığı hem oluşumu hem tipi hem de onarım tekniği olarak yetişkinlerden farklılık gösterir. Çocukluk çağında kasıkta fark edilen, zaman zaman ortaya çıkıp kaybolabilen şişlik akla öncelikle kasık fıtığını getirmelidir. Her 100 erkek çocuğundan yaklaşık 3 ünde kasık fıtığı gelişir. Erken doğan veya düşük doğum kilolu bebeklerde fıtığa çok daha sık rastlanır.

Kasık fıtığı nasıl oluşur?

Erkek bebeklerin testisleri (erkek yumurtası) anne karnında gelişmelerini tamamlarken ilk oluştukları yer olan karının içinden aşağıya doğru bir inme gerçekleştirerek olmaları gereken yer olan yumurta keselerine (torba) yerleşirler. Bu yolculuk 3. ay civarında başlar ve doğuma yakın olarak biter. Karın içinden karın dışına çıkan testisler kasık kanalı dediğimiz kanalın içinden geçerler. Bu kanalda normal şartlarda doğumla beraber işlevini kaybederek kapanır. Ancak bu kanallardan birisi veya ikisi birden kapanmazsa o zaman fıtıklaşma olur. Eğer kanal açıklığı darsa ve sadece karın içi sıvısının geçmesine izin veriyorsa bu şişlik çocuk uyanık ve hareketli iken artar. Çocuk uyuyup sakin yatınca ise azalabilir ya da kaybolur. Tıp dilinde "Hidrosel" olarak bilinen bu hastalığın halk arasında ki adı ise "Su fıtığı" dır.

Eğer açık kalan kanal genişse bu kanaldan karın içindeki organlar ve en sık olarak da barsak fıtıklaşır. İşte bu gerçek kasık fıtığıdır. Şişlik kasık veya yumurta kesesinde olabilir. Ağrı yapmaz ancak huzursuzluk, rahatsızlık bazen de kusma yapabilir. Ancak şu da vurgulanmalıdır ki kasık fıtığı sadece erkeklerde değil kızlarda da olabilir. Ancak kız çocuklarında kasık fıtığına daha az rastlanır ve kızlarda dışarı fırlayan organ çoğunlukla barsak değil yumurtalıklardır.

Kimlerde daha sıktır ve çevresel faktörler oluşumuna etkili midir?

Erkeklerde, düşük doğum ağırlıklı, prematüre bebeklerde ve bazı doğumsal bağ dokusu hastalıkları olanlar çocuklarda daha sık rastlanır. Erkeklerde rastlanma oranı kızlardan 5-6 kez fazladır. Çevresel faktörler kasık fıtığına direkt olarak neden olmaz. Ancak bazı durumlarda kasık fıtığının belirgin hale gelmesine neden olabilir. Yukarda bahsettiğimiz testisin yumurta kesesine geçmesi için açılan kanalın bazı durumlarda kapanmasa bile kasık fıtığına neden olmadığını artık biliyoruz. İşte çevresel faktörler bu hafif açıklığın büyümesine ve daha belirgin hale gelmesine neden alabilir. Bu çevresel faktörlerin başlıcaları ise kronik kabızlık, ateş ve öksürükle seyreden boğmaca gibi şiddetli enfeksiyonlar ya da karın içi basıncını arttıran şiddetli kusma gibi durumlardır. Ancak unutulmamalıdır ki bunlar çocuklarda fıtığa neden olmaz sadece mevcut olan açıklığın büyüyerek fıtık kesesi haline gelmesine neden olurlar.
Fıtık şüphesi olunca ne yapmalıyım?

Çocuğunuzda kasık fıtığı şüphesi varsa, en kısa zamanda bir çocuk cerrahınca değerlendirmesi ve sonrasında tanısının kesinleştirilmesi gerekir. Çünkü çocuklarda kasık fıtığı mümkün olan en kısa zamanda, yani belli bir yaş veya aya kadar beklenilmeden ameliyat edilerek tedavi edilmelidir. Burada kesinlikle bir yaş sınırı söz konusu değildir.

Neden hemen ameliyat?

Çünkü çocuklarda kasık fıtığı özellikle oluşturabileceği tehlikelerle oldukça tehlikeli hatta sinsi bir hastalıktır. Özellikle fıtığın içine giren barsağın boğulma riski nedeniyle acil ameliyat gerektirebilir. Unutulmamalıdır ki çocuklarda hele hele bebeklerde acil ameliyat demek artan risk demektir. Halk arasında fıtık boğulması diye tanımlanan bu durumda, fıtık kesesine girerek sıkışan organların kanlanmaları ve beslenmeleri birkaç saat içinde bozulur ve çürüme meydana gelir. Bu da hayati tehlikeyi arttırır ve çürüyen organların çıkarılması yani kaybı anlamına gelir.

Fıtık ameliyatı zor mudur?

Eğer çocuk acil şartlar olmadan tespit edildikten hemen sonra uygun şartlarda ameliyata alınırsa bu ameliyat zor bir ameliyat değildir. Hastanemizde bu ameliyat "günübirlik cerrahi" olarak uygulanmaktadır. Hastaların önemli bir bölümü ameliyattan 2-3 saat kadar sonra evlerine gidebilir ve hastanede yatmaları hiç gerekmez. Ayrıca bu ameliyat hem açık ameliyat biçiminde hem de laparoskopik yani kapalı ameliyat biçiminde gerçekleştirilebilir. Bu ameliyattaki temel prensip, açık kalan kanalın kapatılarak karın içi ile olan iştirakin ortadan kaldırılmasıdır. Hastanemiz de çocuk ameliyatlarında uzman çocuk anestezistlerinin gözetiminde alınan özel ağrı önlemleri sayesinde ameliyat sonrası ağrı sorunu çok daha hafif olabilmektedir.
Kasık fıtığı kısırlığa neden olur mu?

Tedavideki gecikme değişik nedenlerle testisleri bozabilir. Öncelikle tedavi edilmemiş fıtık sık sık şişerek damarlara baskı yapabilir veya ısı farklılığına neden olarak yumurtanın normal gelişmesini bozabilir. Diğer önemli kısırlık nedeni ise bu operasyonun yanlış ellerde ve çocuklara uygun olmayan, yetişkin taklidi yöntemlerle ameliyat edilmesiyle oluşan testis zararlarıdır.

Fıtık tekrarlar mı?

Sağ ve sol olmak üzere iki kasık kanalımız mevcuttur. Dolayısıyla bu iki kanal birbirinden bağımsız olarak fıtık oluşturabilir. Dolayısıyla tek taraflı ameliyatlardan sonra öbür kasıkta fıtık olma ihtimali her zaman vardır. Bu tekrarlama değil yeni bir fıtıktır. Eğer çocuk bir tarafından fıtık geliştirdiyse diğer tarafından da olma riski daha fazladır. Bu bilgiyle biz Yeditepe Üniversite hastanemiz de açık olan fıtık deliğinden diğerine özel bir alet yardımıyla bakmaktayız ve eğer diğerini de açık görürsek aynı ameliyatta yeni bir anesteziye gerek kalmadan kapamaktayız. Kızlarda bu ihtimalin daha fazla olduğu vurgulanmalıdır. Normal şartlarda çocuk cerrahı tarafından uygun şart ve koşullarda yapılan aynı taraf fıtığının tekrarlamasını beklemeyiz.