Tüp bebek yöntemi ilk olarak 1970’li yılların sonlarında enfeksiyon yada cerrahi işlemler sonrası tüplerinde kalıcı hasar oluşmuş hanımların döllenmesini sağlamada kullanılmıştır. Ancak kısa süre sonra infertiliteye yani kısırlığa yol açan tüm nedenlerin tedavisinde kullanılmaya ve başarılı sonuçlar vermeye başladı. O dönemlerde dışarıdan verilen ilaçlar ile yumurtalıkları uyarılan kadınların yumurta hücreleri laparoskopi adı verilen basit bir ameliyat ile vücut dışına alınıyor ve daha sonra laboratuvar ortamında eşinin spermleri ile bir arada bırakılarak yumurtanın döllenmesi bekleniyordu. Döllenmiş yumurtalar embriyo halini alınca kadının rahmi içine yerleştiriliyor ve gebelik oluşması bekleniyordu. O günlerin şartlarında %20 civarında hasta gebe kalabiliyordu. Bu oranlar hastaların kendiliklerinden gebe kalma olasılıkları olmadığı göz önüne alındığında oldukça yüksek kabul edilmekteydi.
Bu yöntemle ilk olarak 1978 yılında Loise Brown adında bir kız bebek Dünya’ya getirilmiştir.
1990 yılı itibariyle yöntem dahada ilgi görmeye ve bu alanda ciddi yatırımlar yapılmaya başlanmıştır. Bir çok yerde açılan merkezlerle konu daha derin araştırılmaya ve yeni yeni keşifler yapılmaya başlanmıştır. Ancak o dönemlerde konu yüksek yatırım gerektirdiğinden hastalar içinde oldukça maliyetli bir yöntemdi.
Aradan geçen 30 yılda tüp bebek yöntemi oldukça geliştirilmiş ve gebelik oranları çok daha arttırılmıştır. Günümüzde uygulanan tekniklerde embriyoların dondurulması ve saklanabilmesi ile transfer edilen embriyoların dışında arta kalanların sonra da kullanılması sağlanabilmektedir. Bugün embriyo dondurulması ve çözülmesi ile neredeyse taze embriyo transferlerine yakın gebelikler elde edilmektedir. 1990’lı yılların başına ulaşıldığında kadından alınan yumurta hücresi içine mikroskop altında erkeğin tek bir sperminin enjekte edilmesi ile de döllenme sağlanabildiği ve embriyo oluşturulabildiği keşfedildi. Bu gelişme üreme sağlığı konusunda yeni bir devrin başlangıcı oldu.
Mikroenjeksiyon adı verilen bu teknik ile artık çok düşük sperm sayısına sahip erkeklerin de çocuk sahibi olabilmelerinin yolu açılmıştı. Öte yandan menisinde hiç sperm hücresi bulunmayan erkeklerin ise çocuk sahibi olmaları olanaksızdı. Bu sorunun aşılması da çok zaman almadı. Menisinde hiç sperm olmayan erkeklerin testislerinden ameliyat yolu ile sperm bulunması ve bu spermler ile de mikroenjeksiyon yapılmasının geliştirilmesi bir insanın bir hayalinin daha gerçekleştiği anlamına geliyordu.
Bu gelişmelerden sonra üreme konusunda uzunca bir süre gelişme durdu. Bu süreçte tüp bebek yöntemi yaygınlaşarak maliyetler düştü. Rekabet sonucunda bu teknik herkesin kolaylıkla ulaşabileceği bir hal aldı. Ancak bu durumun bazı dezavantajlarıda mevcuttu. Sıklıkla açılan merkezler bu uygulamayı kontrolsüz bir biçimde yapmaya başladılar ve bu durumda en istenmeyen sonucu yani çoğul gebelikleri ortaya çıkarmaya başladı. İkiz, üçüz, dördüz hatta beşiz gebelikler oluşmaya ve yaygınlaşmaya başladı. Normalde riskli bulunan ve aslında istenmeyen bu çoğul gebelikler tüp bebek merkezleri tarafından halka sempatik gösterilmeye çalışıldı. Bu durumun önüne geçebilmek için gelişmiş ülkelerin pek çoğunda merkezi ajanslar kuruldu. Bu şekilde, uygulanan tedaviler devlet tarafından takip ve kontrol edilmeye başlandı.
Artık tüp bebek ve mikroenjeksiyon yöntemi tüm Dünya’da hemen herkes tarafından bilinen, kabul gören ve uygulanan bir yöntem olmuştur. Maliyetlerin oldukça aşağılara düşmesi bu tedaviyi, bir zamanlar bu uygulamayı hayal bile edemeyenlerin dahi başvurabildiği bir umuda dönüştürmüştür. Bu arada maliyetler düşerken başarı oranlarıda bir hayli yükselmiştir.
Ayrıca genetik biliminde yaşanan gelişmeler üreme ile iç içe geçmiştir. Bugün mikroenjeksiyon uygulamasını takiben oluşan embriyodan bir hücre alınarak genetik yapısı incelenebilmekte ve herhangi bir genetik hastalığa sahip olup olmadığı anlaşılabilmektedir. Embriyo yapıştırıcısı ve laboratuvar kültürleri gibi yöntemler ile de gebelik oranları yükseltilebilmektedir.
Kendi sperm ve yumurta hücresi ile bebek sahibi olma olanağı olmayan ya da yumurtalıkları olmasına rağmen rahimi bulunmayan kadınların durumu dikkat çeken konulardan bir diğeridir. Dünyada sperm bankaları ya da yumurta bağışı, kendi üreme hücreleri olmayan bireylerin sorununa çözüm oluştururken rahimi olmayan kadınlar ise taşıyıcı anne adı verilen uygulamalara başvurabilmektedir. Ancak ülkemizde bu uygulamalara izin verilmemektedir.
Kısaca özetlemek gerekirse günümüzde tüp bebek uygulamaları ile ilgili en önemli sorun çoğul gebeliklerin azaltılmasıdır. Başarılı merkezler bu durumla başa çıkabilmek için kendi oto kontrol mekanizmalarını oluşturarak transfer ettikleri embriyo sayılarını 3’ün altıda tutmaktadırlar. Zaten bu tür merkezlerde laboratuvar ortamları daha iyi olduğu ve embriyo yapıştırıcısı gibi değişik ortamlar kullanıldığı için gebelik oranları yüksek olmakta ve dolayısı ile fazla sayıda embriyo transfer etmeye gerek kalmamaktadır. Bir diğer güncel konu genetik incelemelerdir.
Ülkemiz bu konuda oldukça ileridedir ve Avrupa’da dahil olmak üzere pek çok ülkeden çift bu amaçla tedavi olmak için ülkemizi tercih etmektedirler. Cerrahi sperm arama diğer bir güncel konudur. Son olarak yumurta ve sperm bağışı ülkemizde hala yasal zemin bulamamış bir diğer yöntemdir.