Diş ağrısı ve tedavisine duyulan korku ile endişenin kontrol edilmeye çalışılması diş hekimliğinin en önemli sorunlarından birisidir. Bu amaca yönelik olarak geliştirilen birçok yöntem ve ajanlarla hastanın korku ve endişesinin kontrolü hem psikolojik hem de farmakolojik yollarla yapılabilmektedir.
Dr. Nihal Çetin Turan
Pedodontist
Özellikle çocuklar diş tedavisine duydukları korku nedeniyle çalışılması güç hastalardır. Onlarla iyi iletişim kurmak, başarılı bir diş tedavisi için büyük önem taşır. Aşırı endişeli ve tedaviye uyum göstermekte zorluk yaşayan çocuk hastalarda, bu konuda uzman diş hekimleri (pedodontistler) farmakolojik bir destek almadan sadece temel davranış yönetim teknikleri uygulayarak diş tedavisi yapabilir. Psikolojik yaklaşımların ve temel davranış tekniklerinin yeterli olmadığı durumlarda, sedatif ilaçların kullanımı ve sedasyon ilk alternatif çözümlerdir. Farklı ajanlar ve yöntemler kullanılarak hastanın santral sinir sisteminin (SSS) baskılanması sonucu, çevreyle ilişkisinin ve bilincinin azaltılması işlemine sedasyon denilmektedir. Sedasyonda hastanın endişesini ve dental işlemlerden korkusunu azaltmak, strese bağlı psikolojik ve fizyolojik reaksiyonlarını, bilinç ve koruyucu reflekslerini ortadan kaldırmaksızın en aza indirgenmek amaçlanmaktadır. İnhalasyon sedasyonunda gaz şeklindeki anestezik ajanlar belirli konsantrasyonlarda uygulanarak, hastanın sözlü komutlara yanıt verecek şekilde bilinçli sedasyonu sağlanmaktadır.
İnhalasyon sedasyon tekniği
Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde nitroz oksit/oksijen (N20/02) ile uygulanan inhalasyon sedasyon tekniği, etkili bir yöntem olarak kullanılmaktadır. Nitroz oksit (N20) saf formunda renksiz, hoş kokulu ve havadan ağır bir gazdır. Nitroz oksit/oksijen karışımı solunduğunda, akciğerler tarafından hızlı bir şekilde emilmekte ve sakinleştirici etkisini göstermektedir. Aynı zamanda bu gaz karışımı vücut tarafından çok iyi tolere edilmekte ve kolayca vücuttan atılmaktadır. Gaz kesildiğinde ve normal nefes alınmaya başladığında etkisi hızla ortadan kalkmaktadır. Bu hızlı etki ve bu etkinin gaz kesildiğinde çabuk ortadan kalkması, bu karışımın en avantajlı özelliklerinden birisidir. Uygulama esnasında hastanın bilincinin açık olması, komplikasyon görülme sıklığının az olması ve kolay uygulanabilirliği açısından tercih edilen bir yöntemdir.
Sedasyon procedürü öncesinde hastanın anamnezi detaylı olarak alınmalı ve kaydedilmelidir. Hastanın tıbbi geçmişi, kullandığı ilaçlar, alerji hikayesi ve mental durumu değerlendirilmelidir. Sedasyona hazırlanan hastanın fiziksel muayenesinde kalp ve akciğerlerinin dinlenmesi ve solunum yolunun kontrolü büyük önem taşımaktadır. İşlemden 2-3 saat önce sindirimi kolay gıdalar tüketilmesi uygun olmaktadır.
“Azot-Protoksit” adı ile de bilinen Nitroz oksit/oksijen karışımı uygulanırken hoş ve güzel aromalı bir koku hissedilir ve nefes almaya devam ettikçe rahatlamaya başlanmaktadır. Bu rahatlama kişiden kişiye değişiklik göstermektedir. Genellikle parmak uçlarında, ellerde ve bacaklarda karıncalanma, ağız çevresinde uyuşukluk ve genel olarak hastanın tüm bedeninde bir rahatlama hissettirmektedir. Rahatlama ile oluşan bu olumlu değişim, diş tedavilerinin daha kolay yapılabilmesini ve hastanın tedavi süresince diş hekimine yardımcı olmasını sağlamaktadır.
Sedasyondan önce, sedasyon sırasında ve sonrasında hastanın izlenmesi büyük önem taşımaktadır. Tüm bu prosedürler, konu ile ilgili eğitim almış ekip ve gerekli ekipmana sahip özelleşmiş kliniklerde uygulanmaktadır.