1-KALITIM
2-ÇEVRE
3-AİLENİN ÇOCUK YETİŞTİRME TARZLARI
4-AİLENİN PARÇALANMASI
5-ÇOCUKLARIN DOĞUŞ SIRASI
6-ZAMAN
1-KALITIM:Bireyin genler yoluyla anne-babasından aldığı özeliklerdir. Bunlar; cinsiyet,
göz rengi,zeka kapasitesi,fiziksel özellikler(boy,ten rengi,saç rengi ve biçimi),yaratıcılık ve
düşünme kapasitesi,problem çözme becerileridir.
Anne rahminde,anneden gelen yumurta hücresi ile babadan gelen sperm hücresi birleşerek(23+23=46 kromozom) zigot meydana gelir.Zigot hızla çogalarak
insan organizmasını oluşturur.
Kalıtım,gelişimi etkileyen önemli bir faktördür ve kalıtımın kapsamını annenin yumurta ve babanın sperm hücrelerinde bulunan 23’er adet kromozom belirlemektedir.Her kromozomda 20.000 gen bulunmaktadır.
Kişinin tüm genetik özeliklerinin kodlandığı DNA’lar bu genlerde bulunur.Genlerdeki DNA’ lar organizmanın anahtarlarıdır,genetik şifreleri ihtiva ederler.Organların oluşumu,diğer genlerin düzenlenmesi,organizma için yaşamsal öneme sahip olan enzimlerin salgılanması vb. DNA tarafından yönlendirilir.
Genler baskın ve çekinik olmak üzere 2 türlüdür.Baskın genler özelliklerini dölüte geçirir.Anne babadan çocuga kalıtım yoluyla geçen yapıya Genotip denir.Fenotip ise bu genetik yapının dışarıdan gözlenebilen şeklidir.Zeka ve bedensel özellikler büyük oranda genotiple belirlenir.
Cinsiyet tamamen kromozom düzeniyle belirlenir.Canlı hücrelerinde 23 çift kromozomun bir çifti cinsiyet kromozomlarıdır.X ve Y olmak üzere iki tip cinsiyet kromozomu vardır.XX:Kadın cinsiyet hormonu, XY:Erkek cinsiyet hormonudur.
⇒Fenotip çevre tarafından etkilenir.Örnegin;zekanın sınırları Genotip tarafından belirlenir.Ancak gözlenen zeka,gerek rahim içindeki çevre,gerek doğum sırasındaki olaylar,gerekse doğum sırasındaki çevre tarafından belirlenir.Bununla birlikte çocugun göz rengi kesin olarak genotiptir.
⇒Kalıtım önemli ölçüde gelişimin fiziksel ve zihinsel alanlarında etkilidir.
2-ÇEVRE:Çevre faktörü 3 evrede incelenir.
І-Doğum öncesi
-Doğum Sırası
– Doğum sonrası
-Doğum öncesi, anne karnında geçen süredeki dış etkilenmeleri kapsar.
ör: Annenin sigara dumanı olan bir çevrede yaşaması,yüksek gürültülü bir çevrede yaşaması.
-Doğum sırası=Fetüsün(bebeğin) oksijensiz kalması,kordon dolanması,uzman olmayanların bilinçsiz müdahaleleri doğum sırasında yaşanan olumsuzluklardır.
-Doğum sonrası=Beslenme düzeni,hastalık ve kazalar,aile yapısı,eğitim olanakları,arkadaş çevresi gibi etkenlerdir.
3-AİLENİN ÇOCUK YETİŞTİRME TARZLARI:Aile içinde bebeğe yaşamının ilk yılında gösterilecek sevgi ve sıcak yakınlık,onun temel güven duygusunu kazanmasında önemli rol oynamaktadır.
Her davranış için katı kurallar koyan,cezalandırıcı,istek ve dileklerin açıklamasını engelleyen sınırlandırıcı ana-babaların çocuklarinin,kuralcı,otoriter,çocuklara karşi düşmanca davranan,despot oldukları gözlenmiştir.
Anne-baba,çocugun davranışlarını ne aşirı derecede kontrol edip kısıtlamalı,ne de çocugun her istediği şeyi yapmalıdır.Tutarlı ve güven verici bir tutuma sahip olmalıdır.
4-AİLENİN PARÇALANMASI: Ailenin dağılması,boşanmalar,tüm çocuklar için sancılıdır,acı vericidir.Küçük çocuklar daha çok etkilenmekte,hatta olaylardan kendini sorumlu tutmaktadır.Büyük yaşlardaki çocuklar ise boşanma olaylarını daha kolay kabul etmektedirler.
5-ÇOCUKLARIN DOĞUŞ SIRASI:Ana-babalar ilk çocuklarindan çok şey beklerler.
İlk çocuklarin yüksek motivasyonlu,hırslı,başarılı,kurallara uyan bireyler olarak yetişmelerini beklerler.Buna rağmen kendilerine güveni azdır.Temkinli ve tutuculardır.
Sonuncu doğan çocuklarin özellikleri de ilk çocuklara benzeyebilir.Ancak ilk doğanlar genellikle erken olgunlaşirken sonuncular,uzun süre çocuksu kalabilirler.İlk doğanlara göre daha çok ilgi çekmeyi başarabilirler.
Ortanca çocuklar ise,eğer cinsiyet farkı vb. istenilen özellikleri yoksa,ilgi odağı olamazlar.Çok fazla ilgi görmedikleri için,daha bağımsızdırlar.Akranlarıyla daha iyi ilişki kurarlar.Daha mutlu olurlar.
6-ZAMAN(=TARİHSEL ZAMAN):Gelişim döneminde yenilikler ve değişimlerin oluşturulduğu zaman bölümünü ifade eder.Örnegin günümüzde bilgisayar destekli ögretim,Internet,cep telefonun kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır.Diğer bir örnek son beş yıldır 0-1 yaşindaki bebeklerde hazır bez kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır yada Amerika’nın Irak’a girmesi ile birlikte çocuklarin oynadıkları oyunda savaş oyunlarına ağırlık verdikleri görülmüştür