Hamilelik döneminde anne ve bebeğin ihtiyaç duyduğu vitaminler ve vitaminlerin gebelik sürecine etkisi hakkında Yrd.Doç.Dr

İlker Günyeli’den bilgiler aldık. Vitaminler Neden Gerekli?

Vitaminler; büyüme, gelişme, kan yapımı, enzimlerin fonksiyonları, hücrelerin düzgün çalışabilmeleri için gerekli olan temel maddelerdir. Vitamin ve minerallerin günlük alınması gereken miktarları genel olarak gebelik ve emzirme döneminde artmaktadır.
Gebelik haftası, son adet tarihi (SAT)’ne göre hesaplandığı için kadın, gebe kaldığını öğrendiği zaman fetüs en az 1 aylık olmaktadır. Bazı vitaminlerin döllenme sırasında ve sonrasında, belirli düzeylerde kan değerine sahip olması gerektiğinden doktor gözetiminde ve bilinçli olmayan hamileliklerde bu destek sağlanamamaktadır.

Multivitamin Kullanımı

Amerikan Ulusal Bilim Akademisi (IOM) ve CDC’e göre, gebelik ve emzirme de kullanılması gereken vitamin ve mineral takviyesini belirlemiş ve yayınlamıştır. Buna göre gebelerde folik asit (0.4-0.6 mg/gün), demir (30-60 mg/gün), B6 vitamini (2 mg/gün), çinko (15 mg/gün), bakır (2 mg/gün), C vitamini (50 mg/gün), kalsiyum (250 mg/gün), ve vitamin D (5µg/gün) kullanılmasını ya da alınmasını önermektedir. Bu amaçla gebelerde multivitamin desteği yapılması A.B.D’de sık uygulanmaktadır. Elimizdeki bilgiler gebelikte, özellikle Folik asit, demir ve B6 vitamininin replasmanının faydalı olduğunu göstermektedir.

Bu arada rutin olarak multivitamin desteğinin yapılmasının risk ve faydaları günümüzde halen netleşmemiştir. Bununla ilgili en önemli kaygı, multivitaminler içerisinde birlikte sunulan mineral ve vitaminlerin, gıdalarla beraber alımında, emilimleri ya da biyoyararlılıklarında artma ya da azalma gibi etkileşimlerin olup olmayacağıdır.

Örneğin; kalsiyum ve magnezyum, demir emilimini inhibe etmektedir. Düşük gelir seviyeli gebelerde yapılan bir gözlemsel çalışmada gebeliğinin 1 ve 2. Üç aylık dönemlerinde vitamin preparatları kullandırılan gebelerde erken doğum riskinin azaldığı gösterilmiştir. Öyle ki, 33 haftadan önce erken gebelik riski, ilk 3 ayda vitamin kullanımı ile 4 kat azalmaktadır. A vitamini fazla alınması durumunda sakatlık (teratojenite) yapabilen bir vitamindir. Yumurta sarısı, tereyağı, süt, margarin, sebze ve meyvelerde bulunur. Gebelikte günlük 10.000 İU üzerinde dozda asla kullanılmamalıdır.

E Vitamini

E vitamini ise hücre zarı ve iç bütünlüğünün korunmasında etkili antioksidan bir vitamindir. Günde 5-30 mg gereksinim olup hamilelik bu ihtiyacı fazla arttırmaz. Soya yağı, fındık, ceviz, yumurtada mevcuttur. K vitaminine de E vitamini gibi gebelikte artmış bir ihtiyaç yoktur ve fazla alımları aksine toksiktir. C vitamininin günlük ihtiyacı için doğal yollarla yaklaşık 1 portakal yeterlidir.
Dünya sağlık örgütü iodine alımını hem gebelik, hem laktasyonda 250 mcg, Amerikan tiroid birliği ise 150 mcg önermektedir. Florid içermeyen suları içen ya da floridsiz içme suyu tüketenlerde gebe olsun olmasın günlük 3 mg florid ihtiyacı mevcuttur. Bu özel durumlar dışında, gebelere florid desteği rutinde kesinlikle önerilmemektedir. Gebelik öncesinde multivitamin kullanımın faydasına ilişkin yapılmış randomize kontrollü bir çalışma bulunmamaktadır.

Vitaminin Bulantı ve Kusmaya Etkisi

B1 ve B6 vitamininin gebelerde bulantı ve kusmaları yüzde 74’e kadar azalttığı bilinmektedir. Gebelikte özellikle yetersiz beslenme durumlarında, sigara ve alkol kullanımında, vejetaryenlerde, çoğul gebeliklerde, adolesanlarda, dengeli ve gebeliğe özel olarak üretilmiş multivitamin / multimineral kombinasyonlarının alınması uygundur.

Yiyeceklerin saklanma, pişirilme, hazırlanma süreçleri vitamin içeriklerini etkileyebilmektedir. Ülkemiz gibi kadın popülasyonda demir eksikliği anemisinin, yüzde 75 gibi yüksek oranlarda karşımıza çıktığı ülkelerde vitamin, mineral, demir desteği ancak doktor gözetiminde ve önerilen dozlarda olmalı, beslenmenin yerini tutmayacağı bilinmelidir.
Gebelikte rutin vitamin kullanımı konusunda halen kabul edilmiş kanıt ve görüşler yoktur. Aşırı ve kontrolsüz kullanımlarında başta A,D,E,K vitaminleri gibi yağda eriyen vitaminler olmak üzere vücutta birikim yaparak, faydanın aksine zarar verebilecekleri ki özellikle A ve D vitaminlerinin fazla miktarlarda alınmasının bebekte sakatlığa yol açabildiği unutulmamalıdır.