Erkeklerin üreme sistemi içinde normal şartlar altında birleşme anında dışarı çıkacak olan sperm örneğinde milyonlarca sperm bulunmaktadır. Ancak uygun koşullar varsa tek bir tane sperm yumurta ile buluşarak döllenme olayını gerçekleştirmektedir.


Azospermi erkek menisinden hiç sperm görülmemesi demektir. Genetik faktörlerle bağlantılı olan bu konu için tıp değişik araştırmalar yapmakta ve bu duruma çözüm aramaktadır. Tüp bebek tedavilerine konu olan azospermi için çeşitli teknikler sağlanabilmektedir. Spermlere ulaşmak, iyi kalitede olanları ayrıştırmak ve çok değerli oldukları için kalanların dondurulması tercih edilebilmektedir.

Erkeklerin yaklaşık %1′inde, kısır erkeklerinse %10-15′inde görülen bu durumun çeşitli tedavi yöntemleri bulunmakta ise de azospermi için henüz %100’lük bir tedaviden söz edemeyiz.

Menide çok az sayıda sperm bulunması durumuna ağır oligospermi adı verilir. Bu durumda mikroenjeksiyon yöntemi ile yumurtaya sperm nakli mümkün olabilmektedir. Ancak azospermide menide hiç sperm bulunmadığından çözüm daha zordur.

Azospermi iki şekilde gözlemlenebilir;

Azospermi durumlarının % 40lık kısmını oluşturmaktadır. Her hangi bir tıkanıklıktan ötürü spermler üretilmiş olmasına rağmen dışarı atılamamaktadır.

Non-obstrüktif azospermi durumları:

Azospermi vakalarının % 60lık kısmını oluşturmaktadır. Sperm üretiminin engellendiği durumdur.

Azospermi tanısı konması için en az iki meninin ayrı mikroskobik incelemesi şartı vardır.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından konulan bu kriterler, azospermi tanısı konması için menide mikroskobik inceleme yapılması gerekir. Bu hastalıkta sorun çoğunlukla sperm kanallarının açık olmasına rağmen testislerde olgun sperm üretiminin gerçekleşmemesinden kaynaklanır. Bu durum testis iç dokusundaki kusurlardan kaynaklanabileceği gibi, sperm hücresi üretiminden sorumlu hormonların salgılanmasını sağlayan hipofiz bezindeki sorunlardan da kaynaklanabilmektedir.

Baba adayından detaylı olarak geçmiş hikâyesi istenecektir. Öyküde sorgulanacak olan durumlar;

Anatomik anlamda problemler, kitle oluşumları var mı sorgulanacak ve hastalık detaylandırılacaktır.

Gerekli durumlarda hastalara testosteron hormonu ve FSH hormonu ölçümleri yapılacak ve tüp bebek tedavisinden önce bu işlemlere gerek duyulabilecektir.

Azosperminin tedavi edilebilmesi için öncelikle kaynağının bulunması gereklidir.

Testislerin normalden küçük olması durumu da sorunun nedeni olabilmektedir. Böyle bir fiziki teşhis yapıldığında hormonal yapının kontrol edilmesi öncelikli olarak yapılması gereken işlemdir. Bu durum kromozom kusurlarıyla beraber görülebildiğinden genetik araştırma yapmak da faydalıdır. Hormonal sistem sorunları da durumun nedeni olabilir.

Hipotalamus ve hipofiz bezlerindeki kusurlar ve bu bezlerde tümör oluşumu da nedenler arasında olabilir. Sperm kanalları ve testis büyüklüğü normal ise meni ve FSH miktarı ölçülmelidir.

Kimi tıkanıklıklar için de TESA yada TESE yapılarak spermlere ulaşılabilecektir. Ulaşılmış olan spermler azospermi hastalığında oldukça önemlidir. İlerisi için de kullanılırlığı düşünülerek dondurma işlemleri düşünülebilecektir. Tüp bebek tedavisi bile olsa canlı- kaliteli- hareketli sperme ihtiyaç duyulacaktır. Bu tek sperm bile döllenme için yeterli olabilecektir. Elde edilen spermlerden kayıp yaşanmaması için detaylı olarak ayrıştırmak, dondurmak ve saklayabilmek gerekir.

Azosperminin kaynağı tespit edildikten sonra uygun olan yöntemle baba adayından sperm örneği alınır. Azospermi nedeni olarak testis iç dokusundaki sperm üretimi sorunu gösterildiğinde Mikro tese yöntemi uygulanarak, sperm üretilen kanallar belirlenir. Bu kanallar toplanarak, içinden sperm ana hücreleri toplanır. Bu hücreler olgun sperm hücresine dönüşmemiş, kuyruksuz ve hareketsiz haldedir. Mikro tese uygulaması 2 saatlik cerrahi bir uygulamadır ve hasta genelde ameliyat sonrası taburcu edilerek evde istirahata gönderilir. Bir biyopside sperm bulunmaması kesin bir sonuç vermemektedir.

Boşaltıcı kanallarda tıkanıklık nedeniyle menisinde sperm görülmeyen bireylerde %100 olasılıkla biyopsiyle sperm hücresi elde edilmektedir.

Azospermi hastalığın görüldüğü bireylerin %7 kadarında genetik bozukluklar görülür. Bu durum alyuvar hücrelerinin incelenmesiyle teşhis edilebilir. Tüp bebek uygulaması sırasında kromozom sayısının kontrolü sağlanarak genetik bozukluğun, bebeğe aktarılması önlenebilmektedir.

Mikro tese ile sperm bulunamasa dahi son yıllarda geliştirilen kök hücre teknikleri ile sperm hücresi üretimi gerçekleştirilebilmektedir. Bu sayede yıllar önce çaresiz görülen kısırlık vakalarının çoğu çözümlenebilmektedir. Bu nedenle çocuk sahibi olamayan anne ve baba adaylarının hiçbir zaman pes etmemeleri ve tedavi sürecinde birbirlerine destek olmaları gerekmektedir.

Babadan alınan sperm örnekleri uygun koşullarda ayıklama işlemi yapılarak, spermlerden döllenmeye uygun olanları işleme konulacaktır.

Spermlere ulaşılmışken aynı zamanda anne adayında gerekli tüp bebek tedavi aşamaları devam ediyor olacaktır. Her iki kişide de problemin varlığında eş zamanlı tedavi süreci ilerlemektedir. Sıkıntıların en büyüğü olan spermin olmayışı cerrahi işlemlerle ortadan kaldırıldıktan sonra işleyiş daha kolay olacaktır.

Klasik tüp bebek tedavisinde var olacak süreç anne için devam ediyor olacaktır. Annede hormon seviyeleri kontrolü, yumurtlama durumu, yumurtanın çatlaması, olgunlaşması, toplanması işlemleri gerçekleşir. Sonrasında babaya ait sperm ve anne yumurta hücresi laboratuvar koşullarında birleştirilir.

Şayet elde edilmiş sperm örneği dondurulma işlemi ile saklanmışsa tedavi gününde uygun şekilde çözülerek döllenme olayı için serbest bırakılacaktır. Azospermi varlığında elde edilmiş sperm ve yumurta hücresi birleştirilerek klasik tüp bebek tedavisinde olduğu gibi döllenme olayının gerçekleşmesi beklenir. Çok geçmeden kaliteli olan embriyo anne rahmine zerk edilir. Bu işlemlerin bitiminden 12 gün sonra gebelik testi yapılır.