Menopoz ve İlaç Tedavileri
Menopoz, bir kadının 1 sene boyunca adet görmemesi şeklinde ifade edilebilen bir dönemdir. İnsan hayatının uzaması, kadınların menopoz dönemini uzatmıştır. Bu sebeple de menopoz döneminde görülen belirtileri hafifletmek amaçlı tedaviler ve koruyucu yöntemler geliştirilmiştir. Menopoz dönemi, kadınların hayatının 1/3’ünü oluşturduğu için bu döneme yönelik tedavilerin ne denli önemli olduğu algılanabilir. Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan araştırmalar dahilinde menopoz yaşı 51 olarak bildirilmiştir. Ancak menopoza girme yaşı,ülkeden ülkeye değişkenlik göstermektedir. Bu sebeple de 45-55 yaş arası menopoza dönemine girildiği söylenebilir. Şayet, beslenme düzeni iyi olmayan, çok zayıf, et yemeyen, rahmi cerrahi operasyonla alınmış kadınlarda daha erken menopoz görülebilir. Sigara kullanmak da erken menopoza yol açabilir.
Menopozda Görülen 3 Temel Belirti

1. Vazomotor Belirtiler: Vazomotor belirtilerin en yaygın semptomu sıcak basmasıdır. Sıcak basmasında baş, boyun ve göğüs bölgesinde ani oluşan kızarıklık, vücut ısısında artış ve daha sonra aşırı bir terleme de beraberinde görülür. Bu değişiklikler çoğunlukla çok uzun sürmemekle birlikte kimi zaman bazı kadınlarda bir saat kadar uzun da sürebilir. Ateş basmaları belirtileri, çoğunlukla 1-2 sene içerisinde kaybolur. Ancak gene bazı kadınlarda 5 yıl ya da daha uzun sürebilir. Bunun oranı da %25’tir. Ateş basmasına net olarak hangi faktörün sebep olduğu henüz açıklanamasa da, en önemli sebebi östrojen hormonu seviyesindeki eksiklik olduğu düşünülmektedir.
2. Atrofik Değişiklikler: Menopoz döneminde yaşanan hormonal değişikliklere göre, vajina ve idrar yollarını örten epitel tabakasında incelme ve esneklik kaybı ortaya çıkar. Bunun dışında vajinada kuruluk da menopoz döneminde sık karşılaşılan bir nedendir.
3. Psikofizyolojik Değişiklikler: Menopoz döneminde psikolojik değişikliklerinin olması gerektiğine dair bir bilimsel çalışma yoktur. Ancak gene de kadının bedenin de oluşan değişimler ve menopoz dönemini algılayış biçimi psikolojik sorunların oluşmasına yol açabilir. Ancak menopoz döneminin belirtileri dolaylı olarak kişinin sinirli, mutsuz, ani duygu değişimleri içeren bir duygu yelpazesine sahip olmasını sağlayabilir. Misal olarak, menopoz dönemindeki kadının aniden ateş basmaları ile uykularının bölünmesi, cinsel açıdan yaşamaya başladığı zorluklar buna yol açabilir. Hormonal değişimler ile uykuya geçiş süreci oldukça uzayabilmektedir. Menopoz döneminde yapılan hormon tedavisi ile uykunun REM dönemi uzamaktadır. Bu sayede de uyku kalitesi artar ve kadın doğal olarak kendini daha iyi hissetmeye başlar.

Bunun dışında menopoz döneminde artış gösteren riskler:

• Kalp-Damar hastalık riskinde artma
• Osteoporoz (kemik erimesi)

Günümüzde hormon replasman tedavisi (HRT) önerilen durumlar:

• Menopoz dönemine yaklaşmış ve artık adetlerini düzensiz görmeye başlamış kadınlar, şayet adetlerini düzenli görmek istiyor ise bu tedaviye başlayabilir.
• Yapılan cerrahi müdahalelerle henüz genç yaşlarda yumurtalıkları alındığı için menopoz dönemine giren kadınlara da hormon tedavisi önerilir. Şayet, kadının rahmi de alınmış ise yalnızca östrojen tedavisi uygulanır.
• Menopoz dönemine girdiği kesinleşmiş ve artık adet görmeyen kadınlarda ise; orta ya da şiddetli yoğunluklarda ateş basması (vazomotor semptomlar) mevcut ise HRT tavsiye edilir.
• Vajinal kuruluk ve atrofi gibi belirtiler mevcut ise vajinal krem ya da tablet şeklinde lokal hormon tedavisine başlanabilir.

Menopoz Dönemi Tedavi Yöntemleri
Menopoz döneminde yaşanan belirti ve değişikliklerin giderilmesi amaçlı olarak uygulanan tedavilerden en yaygın olarak tercih edileni; hormon replasman tedavisi olmaktadır. Bu tedavide östrojen ve progesteron hormonları beraber uygulanmaktadır. Progesteron uygulanmasının esas hedefi östrojen kaynaklı olarak artan rahim kanseri riski için tedbir almaktır. Hormon tedavisi birçok şekilde uygulanabilir.
Bu uygulanma şekillerinden en yaygınları şunlardır:

1. Östrojen ve progesteron içeren hapların ardışık uygulanması
2. Östrojen ve progesteron içeren hapların günlük olarak birlikte uygulanması
3. Östrojenin patch şeklinde cilde yapıştırılması ve oral yolla progesteron ile kombine edilmesi

Saydıklarımız dışında pellet şeklinde cilt altına uygulama, kas içine enjeksiyon ve vajinal uygulama gibi uygulama şekilleri mevcuttur ancak diğer yöntemlere göre daha az tercih edilmektedir.
Tüm tedavi tekniklerinde günlük olarak 500 mg kalsiyum takviyesi de tedavi etkinliğini artırmayı sağlar.
Bunun dışında:

• 70 yaş ve üzerindeki kadınlara: günlük olarak 800 mg/gün,
• Güneşin az olduğu yerlerde hayatını devam ettiren kadınlarda kış aylarında: 400 mg/gün Vitamin D takviyesi yapılması uygun olacaktır.

Hormon Replasman Tedavisi Neden Uygulanır?
Hormon tedavisinin iki temel hedefi:

1. Menopoz dönemi ile beraber artış gösterebilen osteoporoz (kemik erimesi) ve kalp-damar hastalıkları riskinin azaltılmasının sağlanmasıdır.
2. Bununla beraber bazı kadınlarda oldukça şiddetli yalanabilen ve hatta normal yaşantısını etkileyebilecek boyutta gerçekleşen ateş basması, terleme, çarpıntı ve yorgunluk gibi belirtilerin düzeltilmesidir.

Menopozda Hormon Tedavisi Kimlere Uygulanır?
Menopoz döneminde hormon replasman tedaviye engel teşkil edebilecek herhangi bir sorunu bulunmayan her kadına tavsiye edilmektedir. Tedavi süresi, normal ilaçlar gibi kısa süreli olmamaktadır. Tedavi süresi, süreklidir. Bu tedaviye menopoz dönemine girdikten hemen sonra başlamak tedavinin başarı şansını arttırmak adına için en ideal dönemdir. Fakat gene de unutmamak gerekir ki, bu tedaviye menopozun kaçıncı yılında olursanız olun, başlamanız faydalı olacaktır.
Menopoz Döneminde Hormon Tedavisinin 11 Faydası

1. Menopoz dönemi kaynaklı kemik kaybını engellemeyi sağlar ve kemik kitlesinin artmasına yardımcı olur. Bu sayede oluşabilecek kırık riskinde de azalma sağlar.
2. Kalp-Damar hastalıklarının riskini azaltmayı sağlar.
3. Vajina ve idrar yollarındaki atrofik değişikliklerin önüne geçer. Bundan dolayı da cinsel yaşam üzerinde de oldukça faydalıdır.
4. Sıcak basması, terleme ve çarpıntı gibi şikayetler hafifler ya da tamamen kaybolur.
5. Ağızda yanma, kuruma ve kötü tat gibi şikayetleri hafifletir. Yapılan araştırmalarda bu tedavinin diş çürüklerine dahi iyi geldiği bildirilmiştir. Çürüklerde %25 azalma görülmüştür.
6. Menopoz döneminin belirtilerinden olan kadında ses kalınlaşması, östrojen tedavisi alanlarda daha az görülmektedir.
7. Bu tedavilerin görme yetisi üzerinde de faydalı etkileri olduğu saptanmıştır. Bunun dışında göziçi basıncında azalmayı sağlar.
8. Menopoz döneminde görülebilen, işitme yetisindeki azalmayı önlediğine dair de çalışmalar yapılmaktadır.
9. Kalın barsak kanseri riskini azaltmaktadır.
10. Alzheimer hastalığı riskinin azalmasını sağlar.
11. Uyku kalitesinin artmasına yardımcı olur.

Kimlere Hormon Tedavisi Uygulanmaz?

• Rahim Kanseri Sebebiyle Tedavi Edilen Kadınlar: Rahim kanseri tedavisi gören kadınların bir kısmında hormon tedavisi başlamak mümkündür. Kanserin yeniden ortaya çıkma yani nüks etme riski yüksek olan hastalarda tedavi ardından 5 sene beklenir. Şayet nüks etme durumu gerçekleşmiyor ise, hormon replasmanına başlanabilir. Hormona duyarlı olmayan tümörü olan kadınlarda tedaviye başlamakta sakınca yoktur.

• Meme Kanseri Olan Kadınlar: Meme kanseri olan kadınların bu tedaviye başlayıp başlamayacağı için henüz bir görüş birliği bulunmamaktadır. Bu sebeple başlanılması tercih edilmez.

• Kalp-Damar Hastası Olan Kadınlar: Yapılan araştırma ve çalışmalar östrojen tedavisi ile koroner anjioplasti uygulanan kadınlarda damarların tekrar tıkanma riskinin azalttığı ortaya koyulmuştur. Bunun dışında östrojenin kandaki kolesterol seviyesi damar duvarı üzerindeki faydalı etkileri sebebiyle bu gibi kadınlarda östrojen tedavisine başlamakta sakınca görülmez.

• Şeker Hastası Olan Kadınlar: Diyabetik hastalarda kalp hastalıklarının görülme riski daha fazladır. Östrojen tedavisi, kalp hastalıkları riskini azaltır. Bunun dışında insüline karşı da duyarlılığın artırmasına yardım eder. Bu sebeple şeker hastası olan kadınların başlaması faydalıdır, diyebiliriz.

• Karaciğer Hastalıkları: Aktif karaciğer hastalığı bulunmayan kadınlarda östrojen tedavisine başlanabilir. Şayet kadının kronik bir karaciğer hastalığı mevcut ise, hormon tedavisine başlandıktan 1 ve 6 ay sonra karaciğer fonksiyon testlerinin kontrol edilmesi gerekir. Şayet herhangi bir bozulma tespit edilmezse hormon tedavisinin sürdürülmesi tavsiye edilir.

• Kontrol altına alınan yüksek tansiyon, sigara içimi ve varis, tedavi için herhangi bir engel teşkil etmez.
• Migren sorunu olan kadınlarda hormon seviyelerindeki farklılaşmaya bağlı olarak ağrı nöbetleri meydana gelebilir. Bundan dolayı da günlük olarak alınan sürekli tedavi yönteminin uygulanması daha idealdir.
• Tromboemboli (damarda kanın pıhtılaşması ve bunun farklı organlara pıhtı şeklinde yansıması )öyküsü olan ya da aktif tromboembolisi olan, aktif karaciğer hastalığı olan hastalara kesin olarak bu tedavi yapılmaz.

Hormon Tedavisi İle İlgili Merak Edilen Sorular

• Hormon tedavisi rahim kanserine yol açar mı?

Hormon tedavisi, rahim kanserine sebep olmaz.

• Hormon Tedavisi Meme Kanserine yol açar mı?

Hormon tedavilerinin meme kanserine yol açıp açmadığı konusunda görüş birliği yoktur. Yapılan çalışmalarda en az beş sene boyunca hormon tedavisi görmüş kadınlarda meme kanseri riskinde bir artma olduğuna dair çalışmalar bulunmaktadır. Fakat yapılan karşıt çalışmalarda ise, böyle bir risk artışına neden olmadığı bildirilmiştir. Bunun dışında hormon tedavisi esnasında meme kanseri teşhis edilen kişilerde yaşam süresi çoğunlukla daha uzun olmaktadır. En nihayetinde, hormon tedavisinin avantajları-dezavantajları ele alındığında hormon tedavisine başlamanın daha faydalı olduğu sonucu çıkmaktadır.

• Miyom problemi olan hastalarda hormon tedavisi başlamak sakıncalı mıdır?

Hayır, sakıncalı değildir.

• Hormon Tedavisi kilo almama yol açar mı?

Hormon tedavisi kilo almaya yol açmaz.

• Menopoz tedavisine başlamadan, kemik yoğunluğuma bakılması gerekir mi?

Menopozdaki tüm kadınlar için kemik yoğunluğuna bakılması gerekmez. Hastanın tedaviyi kabullenmesini kolaylaştırmak,

• Kemik kaybı için risk faktörü bulunan hastalarda:

1. beslenme bozuklukları olan kişilerde,
2. sigara içen kişilerde.

• Kemik kaybına yol açabilecek ilaç tedavisi alan hastalarda:

1. tiroid hormonu,
2. steroid,
3. heparin kullanımı.

• Osteoporozu olan hastalarda,

1. Vücudunda kırığı olan ve 65 yaşın üzerindeki hastalarda tedaviye başlamadan önce kemik yoğunluğu değerlendirilir.