Erken doğan bebeklerin beslenmesi çok önemlidir çünkü prematüre bebeklerin emme ve yutma refleksleri tam olarak gelişmemiştir. Peki, gelişimi henüz tamamlanmadan dünyaya gelen bebekler nasıl beslenmelidir? Konuyla ilgili tüm detayları Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Yard. Doç. Dr. Meral Saraçel’den aldık.

Prematüre bebeklerin beslenmesi en önemli sorunlardan biridir. Özellikle küçük prematüre bebeklerde, yaşamın ilk günlerinde ortaya çıkan solunum ile ilgili problemler ve sindirim sisteminin tam gelişmemiş olması ağızdan beslenmeyi zorlaştırır. Bunun yerine damar yolundan bebeğe serumla protein ve kalori verilmeye çalışılır. O nedenle doğumdan hemen sonra bebeğe yeterli kalori verilmesi ve beslenmesinin sağlanması oldukça güçtür. Doğumdan sonra olabildiğince erken beslenme bebeklerin taburcu olduktan sonraki büyüme ve gelişmesini etkiler.
Prematüre bebeklerin beslenme sorunları neden kaynaklanır?

Prematüre bebekler, yenidoğan dönemi sonrasında yeme ve beslenme sorunları geliştirebilirler. Bu sorunlar aşağıdaki nedenlerden kaynaklanır:

• Bebeğin uzun süreli solunum cihazında kalması ve ağızdan beslenememesi
• Bebeğin emme, yutma işlevlerinde gecikmeler ya da sorunlar
• Bebeğin halsizliği nedeniyle zor ve yavaş beslenmesi
• Gastroözefageal reflü
• Araya giren rahatsızlıklar
• Solunum sıkıntısının sürmesi

Prematüre bebeklerin (özellikle de 1500 gramın altındakilerin) doğumdan hemen sonra istenilen hızda kilo almaları mümkün değildir. Çok düşük doğum ağırlıklı bebeklerin yenidoğan yoğun bakım ünitesinde kaldıkları süre içinde büyümeyi yakalayamadıkları gözlenmiştir. Küçük prematüre bebeklerin büyük bir kısmında ilk aylarda yavaş büyüme görülür, bunun etkisiyle yaşamın ilk yıllarında büyüme geriliği görülmekte, bu çocuklar normal boy ve ağırlığa ancak ergenlikten önce erişebilmektedirler.
Yeni doğan bebeğe protein takviyesi ne zaman yapılır?

Bir bebek ne kadar kısa sürede ağızdan beslenmeye başlarsa o kadar hızlı kilo alır. Hasta olan bebeklerin büyüme hızının hasta olmayanlara göre çok daha yavaş olduğu görülmüştür. Prematüre bebeklerin normal büyümeyi yakalayabilmesi için doğum sonrası dönemde, kaybedilen ağırlığın tekrar kazanılması ve anne karnında büyüme hızına yakın hızda kilo alımının devam etmesi gereklidir. Anne karnında 4. 5. 6. aylarda protein birikimi fazlayken, son 3 ayda yağ birikimi daha belirgindir. Bu durum zamanında doğan bebeğin kalori depolarının daha iyi olmasını sağlar.
Doğumdan sonra bebeğe hemen protein verilmeye başlanmazsa, günde protein deposunun % 1,5'i kaybedilir. Üç gün süreyle protein almayan bir bebek, protein depolarının % 5'ini kaybeder. Günlük protein kazanımının sağlanması ve harcamalar için bebeğe ilk günden itibaren kilo başına günde 3,5-4 gram protein verilmesi gerekir. Ancak ilk günde bu kadar yüksek protein ve enerji pratikte verilememektedir.
Protein ve enerji gereksiniminin erken dönemde karşılanamaması bebekte büyüme geriliğine neden olur. Beyin büyümesi için de kritik olan bu dönemde büyüme geriliği düzeltilemezse, beyin gelişimi olumsuz etkilenebilir. Ağızdan beslenme büyüme geriliğinin önlenmesi ve düzeltilmesinde çok önemlidir. Beslenme tekniği için bebeğin gebelik haftası yaşı göz önüne alınmalıdır. Emme ve yutma fonksiyonu 32-36 gebelik haftasında gelişir. Bu nedenle başlangıçta orogastrik tüp (burun veya ağızdan mideye indirilen) ile beslenme yapılması, daha sonra ağız yoluyla beslenmeye geçilmesi önerilir.
Anne sütünün prematüre bebekler için önemi

Anne sütü, erken dönemde başlanıp yavaş yavaş artırılmalıdır. Anne sütü, prematüre bebekler için de en iyi gıdadır. Anne sütü, içerdiği büyüme faktörleri, enzimler ve antioksidanlar nedeniyle bebeği enfeksiyonlardan korur ve vücudun bağışıklığını artırır. Anne sütü ile beslenen prematüre bebeklerde görme fonksiyonunun da diğer bebeklere oranla daha iyi geliştiği görülmüştür. Anne sütü, mide boşalmasını hızlandırır, bağırsak florasını düzeltir ve sindirimi kolaylaştırır.
Ancak özellikle küçük prematüre bebeklerin yalnızca anne sütü ile beslendiklerinde büyüme ve gelişmelerinin beklenen düzeyde olmadığı görülmüştür. Bu nedenle günlük verilen anne sütü kilo başına 100 ml'e ulaştığında 34 hafta veya 1800 gramın altındaki bebeklerde anne sütünün zenginleştirilmesi önerilmelidir.
Anne sütü zenginleştiricileri, toz ve sıvı olmak üzere iki tiptir. Sıvı şeklindeki zenginleştiriciler daha çok anne sütü miktarının yeterli olmadığı durumlarda kullanılmaktadır. Anne sütü zenginleştiricilerine ne kadar süre devam edilmesi konusunda kesin bilgi bulunmamakla birlikte bebeğin büyüme hızı normale gelene dek kullanılması önerilir. Anne sütü zenginleştiricilerinde yeterince demir olmadığı için ikinci aydan itibaren demir desteğinin bir yaşına kadar verilmesi uygun olur. Anne sütü olmayan bebeklere de taburcu olduktan sonra güçlendirilmiş bebek mamalarının verilmesi önerilir.
Prematüre bebekler ek besine ne zaman geçiş yapabilir?

Prematüre bebeklerin taburcu olmadan önce ve taburcu edildikten 4-6 hafta sonra büyüme parametreleri yönünden değerlendirilmeleri gerekir. Prematüre bebeklerde ek besinlere 4-6. aylarda başlanmalıdır.
Sonuç olarak; taburcu olduktan sonraki üç ay içinde günde 25-30 gram ağırlık artışı ve haftada 0.5 - 1.0 cm boy uzaması olması, 3-12 ay arasında ise günde 10-15 gram kilo alması ve haftada 0.5 cm boy uzaması bebeğin beslenmesinin iyi olduğunun göstergesidir.