Yaşlıların %15-20’sinde depresyon görülüyor. Özellikle yaşlılarda görülen depresyonlarda ölümle sonuçlanan intihar girişimleri yüksektir.
Psikiyatri Uzmanı Dr. Derya İpekçioğlu
Bu durumu en aza indirme sağlıklı yaşlanma ile mümkün olabilir. Ortalama yaşam süresinin uzamasıyla birlikte yaşlı nüfusun toplumdaki oranı da artıyor. TÜİK verilerine göre son nüfus sayımında ülkemizdeki yaşlı nüfusun oranı % 7.2’ ye ulaşmıştır. Bu artışa paralel olarak da yaşlı nüfusun sosyal ve medikal ihtiyaçları da artmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) tanımına göre yaşlılık bireyin çevreye uyum sağlayabilme yeteneğini kaybetmesidir. Yaşlanmanın beraberinde getirdiği kayıplar (iş kaybı, eş kaybı, sosyal statü kaybı, görme ve işitme kaybı gibi fiziksel kayıplar vb.) yaşlının çevresine olan bağımlılığını da arttırıyor.
Yeterli sosyal ve tıbbi destek görmeyen yaşlıda stres etmenleri ile birlikte psikiyatrik tablolar da gelişir. Yaşlılarda görülen başlıca psikiyatrik tabloları şöyle: “Demans (bunama), depresyon, anksiyete bozuklukları (panik bozukluk vb.), psikotik bozukluklar (hezeyanlı bozukluk, geç başlangıçlı şizofreni vb.) duygu durum bozukluğu, yaşlı ihmali.
Demans (bunama)’ın yaşlı kişilerde ortaya çıkan bir durumdur. Bunama tabloları özellikle hafıza ve bazı bilişsel (konuşma, tanıma, motor beceriler gibi) fonksiyonlarda bozuklukların ön planda olduğu sinsi başlayan, ilerleyici özellik gösteren, geriye dönüşümsüz tablolardır. Demans tablolarının sadece % 10-15’i erken tanı konulduğunda tedavi edilebilir. Tiroid fonksiyon bozukluğu, vitamin eksikliği, kansızlık gibi durumlar tedavi edilebilen demans tablolarına neden olabilir.
En sık görülen demans tipi Alzheimer tipi demans. Başlangıçta hafif unutkanlık vardır. Kişinin yaşamını ciddi anlamda etkilemediği ve çevresine zarar vermediği için çoğunlukla önemsenmez. Hastalık ilerledikçe mutsuzluk, sıkıntı, uykusuzluk, şüpheler (eşyalarının çalındığı, yakınlarının gerçekte kendi yakınları olmadığı gibi), davranış (öfke nöbetleri, amaçsız dolanma, fiziksel ve sözel şiddet) ve kişilik değişimleri gibi durumlar tabloya eklenir. Hastaların hekime ulaşması da daha çok bu dönemde olur. Tablonun ilerlemesini yavaşlatmak ve bakım verenlerin yükünü azaltmak için erken tanı ve tedavi önemlidir. Bu nedenle yaşlıda görülen unutkanlık yaşlanmanın doğal bir süreci olarak kabul edilmemeli, tedavi için erken dönemde hekime başvurulmalıdır.
Yaşlıların %15-20’sinde depresyon görülüyor. Bedensel yakınmalar, huzursuzluk, uykusuzluk, içe kapanma, mutsuzluk mevcuttur. Depresyon tablosundaki yaşlıda yaşam kalitesinde düşme, intihar riski, fiziksel hastalanma ve ölüm riskinde artış gözlenmektedir. Özellikle yaşlılarda görülen depresyonlarda ölümle sonuçlanan intihar girişimleri yüksektir. Depresyon tablosunda erken dönemde tedavi için başvuru, gelişebilecek risklerin önüne geçilmesinde esastır.
Fizik egzersiz, sağlıklı beslenme, düzenli sağlık kontrolleri, yaşamın içinde aktif olarak kalmayı başarmak, değişen koşullara uyum sağlama yeteneğini artırmak, üretkenlik sağlayan ve kişiyi mutlu eden aktivitelerde bulunmak, streslerden uzak durmak, yaşlılığı ‘’ kayıpların’’ olduğu bir dönemden ziyade ‘’olgunluk’’ dönemi olarak görmek ile mümkündür.
Böylelikle, özellikle yaşlılıkta belirginleşen yaşamın gözden geçirilmesi süreci olumlu duyguların hakim olduğu, yaşamın anlamlı kılındığı ve doyum duygusunun yaşandığı bir dönem olacaktır.