Demans (bunama) özellikle ileri yaşlarda (genellikle >65 yaş) sık olmakla beraber normal yaşlanma sürecinin bir parçası değil bir hastalıktır. Nadiren daha erken yaşlarda da görülebilir. Tek bir hastalık sonucu değil, farklı hastalıklara bağlı olarak da ortaya çıkabilir.
Dr. Barış Topçular
Nöroloji Uzmanı
Demans hastalarında zihinsel fonksiyonlarda günlük yaşamı etkileyecek derecede bozulmalar yaşanır. Bu beraberinde problem çözme, planlama, davranışların kontrolü gibi yetenekleri bozarken kişilik özelliklerinde de değişikliklere yol açar. Bellek bozukluğu demans seyrinde en sık ortaya çıkan yakınmadır. Ancak her unutkanlık demans anlamına gelmez, stres, zihinsel yorgunluk, uykusuzluk, çeşitli ilaçlar da unutkanlığa neden olabilir. Demans sendromunda ilerleyici unutkanlık yanısıra dil bozukluğu, planlama eksikliği, davranış değişikliği gibi ilave yakınmalar da olur.
Demansın başlıca nedenleri:
-Alzheimer hastalığı demans sendromunun en sık nedenidir.
-Beyin damar hastalıkları (inme, felç), frontotemporal demans, Lewy cisimcikli demans gibi farklı hastalıklar da demans sendromuna neden olabilir.
-Çeşitli metabolik bozukluklar (örneğin ağır hormonal düzensizlikler), beslenme bozuklukları, ağır vitamin yetersizlikleri gibi çeşitli durumlar da demans veya demans benzeri tablolara yol açabilir.
-Demans özellikle ileri yaşlarda (genellikle >65 yaş) sık olmakla beraber normal yaşlanma sürecinin bir parçası değil bir hastalıktır. Nadiren daha erken yaşlarda da görülebilir.”

Demans sendromunda sık görülen semptomlar ise şöyle:
Unutkanlık: Demansta görülen unutkanlık genellikle ilerleyicidir. Hepimizin günlük hayatımızda yorgunluk, stres, uykusuzluk gibi nedenlerle unutkanlık yaşadığı dönemler olur. Bu unutkanlık sıklıkla hatırlamak istediğimiz şeyi hemen hatırlayamama, daha geç aklımıza gelmesi şeklindedir. Ancak demans hastalarında yeni bilgi öğrenilemez ve unutulan bilgiler daha sonradan akla gelmez. Bu nedenle aynı şeyleri tekrar tekrar sorma ya da anlatma olabilir.
Dil bozuklukları: Demans hastaları günlük hayatımızda sık kullandığımız kelimeleri unutabilir ya da yanlış kelimeler kullanabilir.
Görsel/mekansal işlev bozukluğu: Demans hastalarında yön bulma bozulabilir. Bu hafif düzeydeyken bir adresi bulmada güçlük şeklinde karşımıza çıkarken, ilerleyen dönemlerde bilinen adresleri karıştırma, evin yolunu bulmada güçlük şeklinde olabilir.
Yargı/planlama bozuklukları: Hastalığın ilerleyen dönemlerinde hastalar sağlıklı karar vermede güçlük çekebilir, bu nedenle yakınlarının yardımına gereksinim duyabilirler.
Davranış ve kişilik değişiklikleri: Demans hastalarında eskiye göre daha sinirlilik ya da aksine daha sakin bir ruh hali olabilir. Ayrıca zaman zaman olan sinirlilik atakları, şüphecilik gibi şikayetler ortaya çıkabilir.
Nasıl tedavi edilir?
Öncelikle hastanın ne tür zihinsel yakınmaları olduğunu ve bunların ne düzeyde olduğu sorgulanır. Ardından saptanan sorunların nedenine yönelik değerlendirme yapılır. Bunları yaparken hastanın yakınmalarının başlangıcı ve zaman içindeki seyri de sorgulanacaktır. Ayrıca hastanın tıbbi özgeçmişi ve ailedeki hastalıklar ile ilgili bilgi alınacaktır. Nörolojik muayene ile demansa neden olan çeşitli hastalıklara özgün bulgular araştırılacak, laboratuvar testleri ile vitamin eksikliği, beslenme bozuklukları, iltihabi durumlar incelenecektir. Beyin görüntülemesi (tomografi ya da MR) beyin anatomisi ile ilgili bilgi verirken beyin damar hastalıkları, beyin tümörleri veya kafa travması gibi demansa neden olabilecek durumların varlığını araştırır. Mental durum testleri veya nöropsikolojik testler(zihinsel fonksiyonların muayenesi) bellek, dil, problem çözme gibi bir çok işlevi ayrıntılı olarak değerlendirir ve etkilenme düzeyleri hakkında bilgi verir.
Son yıllarda çeşitli demans hastalıklarında kullanılabilecek çeşitli ilaçlar geliştirilmiştir. Her ne kadar bu ilaçlar olan bozuklukları ortadan kaldırmıyor ya da hastalık ilerlemesini durdurmuyor olsalar da semptomlarda iyileşme ve hastalık seyrinde yavaşlama sağlamaktadırlar. Bu hastanın yaşam kalitesini iyileştirir ve bakım verenlerin yükümü azaltır. Ayrıca çeşitli çalışmalarda bazı demans hastalarının, özellikle erken evredekilerin, çeşitli zihinsel işlevlere yönelik rehabilitasyon uygulamalarından faydalandığını göstermektedir. Demans dünya genelinde en yoğun yatırım yapılan araştırma konularından biridir ve hastalık ilerlemesini durdurmaya yönelik bir çok ilaç ile ilgili çalışma halen devam etmektedir.