Obsesif, günlük yaşamda ortaya çıkan endişe, evham ve takıntılarla ortaya çıkan, bunları çözümlemeden rahat edemeyen obsesif kompulsif bozukluğu bulunan kişilerdir. Bu sorunlar kişinin günlük yaşamını etkileyecek düzeydedir.
Obsesif kompulsif bozukluk nedir?
Obsesyon denilen kişinin engel olamadığı, zihninden uzaklaştıramadığı fikirler ve düşüncelerin, kompulsiyon denilen tekrarlayıcı davranış ve zihinsel eylemlerle oluşan ruhsal hastalıktır. Bu bir takıntı hastalığıdır. Yaşanan kompulsiyon ve obsesyonlar toplumlarda farklılıklar gösterebilir. Bu rahatsızlık toplumda çoğunlukla ergenlik döneminde görülmesine rağmen, herhangi bir yaşta görülmesi mümkündür. Kadınları daha fazla etkisi altına almaktadır.







Obsesif kompulsif belirtileri nelerdir?

• Bulaşma obsesyonu ve Temizlik kompulsiyonu: Kişilerin giysilerine ve bedenine toz, kir, kimyasal maddeler, zehir, deterjan gibi etkenlerin bulaşacağına dair takıntıları olması ve bunları gidermek için yaptıkları davranışları içermektedir. Bu kişilerdeki farklı maddelerin elbiselerine ve bedenlerine bulaşma düşüncesi bulaş obsesyonu, bunları gidermek için yaptıkları davranışlar temizlik kompulsiyonunu oluşturur.
• Kuşku obsesyonu ve kontrol kompulsiyonu: Bunlar kişilerde görülen en sık bozukluklardır. Kişilerin kapının açık kalması, kilitlerin kapanmamış olması, ocağın açık unutulmuş olması, elektrikli cihazların açık bırakılması gibi kuşku obsesyonları, bunların defalarca kontrol edilmeleri kontrol kompulsiyonunu oluşturur. Bunlar yaşamın değişik alanlarında görülebilir. Bazı hallerde başkalarına zarar verme, kötü sözler söyleyebilme, elinde olmadan yanındakilere zarar verme düşünceleri şeklinde de obsesyonlar yaşanabilir.
• Cinsel içerikli obsesyon: Bazı obsesif kişilerde yaşına, toplumdaki durumuna, kendine yakıştırmadığı cinsel içerikli obsesyon bulunur. Hasta kadınların çevrelerindeki erkeklerle ilgili cinsel hayaller kurmaktan kendini alıkoyamaması bu tarz obsesyon örneklerindendir.
• Dini içerikli obsesyon: Yoğun dini inançlara sahip olan toplumlarda yaşanan bu obsesyonlar, kişinin dini inançlarıyla zıtlık oluşturan dini takıntılarla yaşanır. İbadetlerini tam olarak yerine getirdiği halde, Allah'ın varlığından kuşku duymak, hastaların yaşayabileceği dini içerikli obsesyonlar arasındadır.
• Simetri obsesyonu ve kompulsiyonları: Bu da sık görülen bozukluklar arasında yer alır. Hastaların yaşamında düzen ve simetri gereksinimi hakimdir.
• Dokunma kompulsiyonları: Obsesif hastaların davranışlarından önce önemsedikleri bir eşyaya dokunma gereksinimi duymasıdır.
• Sayma kompulsiyonu: Hastaların günlük işlerini belli bir sayıya kadar yapmadıklarında, işlerinin yolunda gitmeyeceği düşüncesiyle bu sayıya ulaşana kadar çabalama gereksinimi duymasıdır.
• Saklama ve biriktirme kompulsiyonları: Hastaların ileride ihtiyaç olabilir düşüncesiyle, her türlü eşyayı biriktirme ve saklama gereksinimi duymasıdır.
• Batıl inançlar, uğurlu ve uğursuz sayılan renkler ve sayılar: Hastaların kültürel yapılarının bir gereği olan inançları, uğursuz veya uğurlu olarak gördüğü renkleri ve sayıları olabilir. Bunlar yaşamı engelleyecek şekilde sıkça yaşandığında, hastalık olarak değerlendirilmelidir.

Obsesif kompulsif nedenleri nedir?

• Genetik nedenler: Hastaların anne ve babasında, birinci derece akrabalarında bu hastalığın görülmüş olması durumunda, hastalığın kalıtımsal olabileceği düşünülmektedir.
• Beynin işlevlerinde bozukluk ve serotonin hormonu: Beynin içerisindeki sinirsel iletimde rol oynayan serotonin hormonunda bozukluk olması ve beynin işlevlerinde bozulma olması halinde bunların hastalığa neden olabileceği düşünülmektedir.
• Çocukluk çağında yaşanan travmalar: Hastaların çocukluk döneminde cinsel istismar gibi travmalara maruz kalması, stres yaşamasına neden olabilecek sorunların olması halinde hastalığın oluşmuş olabileceği düşünülmektedir.
• Kişilik özellikleri: Hastaların yapı itibarıyla kuralcı, katı, titiz ve mükemmeliyetçi olmaları bu hastalığa zemin hazırladığı kabul edilebilir.

Obsesif kompulsif tedavisi nasıl yapılır?
Hastalık yaşamı güçleştiren, iş, aile ve sosyal yaşamdaki etkinlikleri kısıtlayabilen, hastaların yaşam seviyesini düşüren özelliklere sahiptir. Kronikleşme oranının yüksek olması, hastalığın tedavisinin önemini vurgulamaktadır. Tedavi farklı şekillerde uygulanabilir.
İlaç tedavisi: Tedavide serotonin seviyeleri üzerinde etkili olabilen ilaçlar fayda sağlamaktadır. Özellikle serotonin geri alım engelleyicileri olan ilaçlar yaygın olarak kullanılmaktadır. İlk dönemlerde ilaçlar baş ağrısı, bulantı, midede huzursuzluk, uyku bozukluğu gibi etkilere sebep olabilir. İlaçların etkisi iki hafta kadar sonra görülmeye başlar. Sonuçların olumlu olup olmadığı için, kullanımdan sonra 10 hafta kadar geçmesi beklenmelidir. İlaçların etkili olması halinde, ihtiyaç halinde doz arttırılarak, en az 2 yıllık bir tedavi uygulanmalıdır.
Bilişsel davranışçı tedavi uygulaması: Hastalar düşüncelerinden kaçınma yoluyla bunlarla başa çıkmaya çalışırlar. Bunu yapsalar bile, düşüncelerde artış ve kısır döngü oluşmasına engel olamazlar. Bu tedavi yönteminde hastanın kaygı duyduğu davranışlarına sebep olan düşünceler ile karşı karşıya gelmesi ve bunun sonucunda oluşan kaygıları azaltmak için oluşan davranışları engelleme amaçlanır. Rahatsızlık veren düşüncelerin oluşturduğu kaygıyı engelleyerek, hastanın buna alışmasını sağlamaya çalışılır. Bu yapılan alıştırma tedavileri hastalara fayda sağlayabilir. Hastalar korkularıyla yüzleşmektedirler. Bilişsel yapılan tedavilerde, düşünceler nedeniyle oluşan sorumluluk duygusu azaltılmaya çalışılır. Sorumluluk olmadığında hastalar tekrarlama davranışlar içerisine girmeyecektir. Düşüncelerin gerçek olmadığı anlatılmaya çalışılmaktadır. Hastada ortaya çıkan düşüncelerin hangi hatalardan kaynaklandığı araştırılır. Bilişsel hatalar belli olduktan sonra, hastanın düşüncelerinin daha gerçekçi düşünceler ile değiştirilme çalışmaları yapılır. Bunların neticesinde düşüncelerinin düşündüğü sonuçları vermediğini anlayan hastalar, iyileşme belirtileri göstermektedir. Uygulanan bu tedavi hem hastalığın tedavi edilmesinde, hem de yeniden oluşmasını önlemede faydalı olmaktadır. Tek başına uygulanabileceği gibi, ilaç tedavisi ile birlikte uygulanabilir. Tedavi döneminde hastaların ailesi ve çevresindeki kişilerden destek alması da, tedaviye olumlu olarak yansımaktadır.