Çocuk sahibi olmak isteyen ama başvurdukları tedavilere rağmen olamayan çiftlerin tüp bebek tedavisinde cevap aradığı ilk 10 soruyu, Kadın Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Ümit Göktolga cevaplandırdı.

Yapılan araştırmalara göre ülkemizde 1.5 milyon çift çocuk sahibi olma sıkıntısı yaşıyor. Tedavilere rağmen çocuk sahibi olamayan çiftlerin, tüp bebek tedavisinde merak ettiklerini öğrendik.
1- Tüp bebek tedavisine ne zaman başlamak gerekir?
Tüp bebek tedavisi; kadından alınan üreme hücreleri (oositler) ile erkekten alınan üreme hücrelerinin (spermler), laboratuar ortamında çeşitli yöntemlerle bir araya getirilerek döllenmenin gerçekleştirilmesi, gelişen embriyolardan uygun sayıda olanlarının rahim içerisine transfer edilmesidir. Doğal koşullarda bu süreç kadının rahim tüplerinde gerçekleşmektedir.
Tüp bebek tedavisi, infertilite (kısırlık) nedeniyle yapılan temel ve ileri tetkikler sonucunda ya diğer tedaviler uygulanmadan doğrudan başlanan ya da diğer belirli tedaviler uygulandıktan sonra planlanan bir tedavi yöntemidir. Tüp bebek kararı verilmiş ya da tüp bebek tedavisi aşamasına gelinmiş ise ilk başvuru kadının adet gününden bağımsız olarak herhangi bir zamanda yapılabilir. Bu başvuruyu çiftlerin birlikte yapması tercih edilir. İlk görüşmede çiftin geçmişi, kısırlıkla ilgili tetkikleri ve önceki tedavileri detaylı olarak değerlendirildikten sonra bir planlama yapılır. Bu planlamada karmaşık ve hassas bir yöntem olan tüp bebek tedavisi öncesi eksikliklerin (tıbbi testler, resmi, belgeler vs.) giderilmesi veya tedaviye ait detayların dökümantasyonu hedeflenir.
2- Kimler tüp bebek yaptırabilir?
Çiftlerin bir yıllık süre içerisinde çocuk istemeleri ve korunma yöntemi kullanmamalarına rağmen gebeliğin olmamasına infertilite denir. Türkiye ve dünyadaki çiftlerde yaklaşık %15 oranında infertilite sorunu vardır. İnfertilite problemi yaşayan, aşılama ve diğer yöntemlerle gebe kalamayan tüm çiftler tüp bebek tedavisinden yararlanabilir. Daha geniş açıklamak gerekirse; yumurta rezervi tükenmemiş, 45 yaşını geçmemiş, sperm üretimi olan, rahimde embriyonun yerleşmesine engel patolojik bir durumu bulunmayan tüm çiftler tüp bebek tedavisine başvurabilir.
3- Tüp bebek kimlere uygulanamaz?
Ülkemizde tüp bebek de dahil olmak üzere tüm yardımcı üreme teknikleri ilgili yönetmelikler gereği sadece yasal evli çiftlere uygulanmaktadır. Tıbbi olarak tüp bebek tedavisine karar verilen yasal evli çiftlerden tedavide kullanılacak ilaçlar ile işlemler için medikal engeli olmayanlara tüp bebek uygulanabilir.
4- Tüp bebek tedavisinde başarı için gereken şartlar nelerdir?
Kısırlık araştırması çiftlere eş zamanlı olarak yapılmalıdır. Başlangıç aşamasında yapılan temel testler şunlardır:
a. Erkeğe sperm testi
b.Kadının yumurtlamasının araştırılmasına yönelik kan (hormon) testleri
c. Kadının tüplerinin açık ve rahim içerisinin normal olup olmadığının araştırılmasına yönelik testler. Bu amaçla en sık ilaçlı rahim röntgen filmi ( Histero-salpinga-grafi, HSG) çekilmektedir.
*Tüp bebekte başarı oranı birden fazla ölçütle değerlendirilmektedir.
- Bunlardan birincisi laboratuvarda döllenme oranıdır. Bu oran iyi laboratuvarı olan merkezlerde %80’in üzerinde olmalıdır.
- İkinci ölçüt biokimyasal gebeliktir (Kanda gebelik testinin pozitif çıkması). Bu oran %50 civarındadır.
- Üçüncü ölçüt ultrasonografi ile görüntülenebilen ve takip edilen gebelik oranıdır. Bu oran %40 civarındadır.
- Bir de “eve canlı çocuk götürme” oranı önemlidir. Bu oran ise %30 civarındadır. Hastaları ilgilendiren temel değerin de sonuncusu olması gerekir.
5- Tüp bebek tedavisinde kaç deneme yapılabilir?
Tüp bebekte deneme sayısı sınırlı değildir. Ancak çift bu yöntemden fayda görecekse %95 olasılıkla ilk üç denemenin birisinde gebelik elde edilir. Daha sonraki uygulamalarda sayısı önemli olmaksızın çifte ancak %5 oranında ek gebelik şansı verilebilir.
Üç denemeye rağmen gebelik elde edilemeyen çiftlerde sonraki tüp bebek uygulamaları gebelik elde etme oranını maalesef çok artırmamaktadır. Preimplantasyon Genetik Tanı (embriyo transferi öncesi genetik araştırma), co-culture ( laboratuar ortamında suni ana rahimi oluşturulması), sperm seçim yöntemlerinin değiştirilmesi gibi ek uygulamalar yapılmaktadır. Ancak bu yöntemlerin de başarıyı anlamlı oranda artırdığına dair yeterli kanıt yoktur.
6- Tüp bebek tedavisi için gereken süre nedir?
Kadına adetinin ilk günlerinde yumurtalık uyarılması ile başlanan tedavinin embriyo transferi ile sonuçlanması ortalama üç haftalık bir sürede tamamlanmaktadır. Bu süreçte kadının belirli aralıklarla kontrol ve tedavileri yapılırken, eşine sadece yumurta toplama gününde sperm elde etmek için ihtiyaç duyulmaktadır.
7- Spermin bulunamaması durumunda ne yapmak gerekir?
Erkekten sperm elde etmek için testis dokusundan biyopsi ile doku örnekleri alınır ve laboratuvar ortamında bu örnekler içerisinden spermler ayrıştırılarak tüp bebek işlemi için kullanılır. Bu işlem TESE olarak adlandırılmakta olup sperm bulunmaması durumundaki tek tedavi olması nedeniyle bu grup erkekler için çok önemli bir seçenektir.
8- Miyomlar veya polipler tüp bebek tedavisini nasıl etkiler?
Tüp bebek tedavisi polipler ve miyomların varlığından olumsuz olarak etkilenebilir. Miyomlar için göz önünde bulundurulan iki önemli kriter; miyomun büyüklüğü ve rahim içerisi ile olan ilişkisidir. Belirli bir büyüklüğün üstündeki miyomlar olası bir gebelikte komplikasyonlara yol açabilecekleri için rahim içerisine baskı yapanlar ise embriyo yuvalanmasını engelleyebilecekleri ya da erken dönemde gebelik kaybına yol açabilecekleri için ameliyat edilmelidir. Polipler de belirli bir büyüklüğün üzerinde ise tedavi öncesi alınmalıdır.
9- Tüp bebekle gerçekleşen hamilelik ile doğal yolla gerçekleşen hamilelik arasında fark var mıdır?
Tüp bebek yöntemiyle elde edilen gebeliklerde belirli gebelik dönemlerinde belirli ilaçlar kullanılmaktadır. Bu yaklaşım zor ve karmaşık bir tedavi sonucu elde edilen gebeliklerin canlı doğum ile sonuçlanma ihtimalini artırmaya yönelik tedbirlerdir. Düşük ya da erken doğum tehdidi gibi bazı özel durumlar dışında tüp bebek ile gebe kalan kadınların normal yaşamlarına devam etmelerinde sakınca yoktur.
10- Tüp bebek ile normal gebelikteki düşük ihtimali aynı mıdır?
Tüp bebek yapılma nedenine bağlı olarak bazı kadınlarda düşük yapma ihtimali artmaktadır. Ancak bu artış, tüp bebek tedavisinin etkisi değil, tüp bebek tedavisine de yol açan diğer tıbbi durumların etkisidir. Normal yollarla oluşan gebelikler ile sadece kadınlarda tüplerin tıkalı olması nedeniyle yapılan tüp bebek tedavisi ile elde edilen gebelikler kıyaslandığında düşük oranları açısından anlamlı bir farklılık yoktur.