Sigortalı kişilerin vefat etmesi sonucu geride kalan evlatlara yetimlik durumlarından dolayı devlet tarafından belirli bir miktarda maaş bağlanır. Bu maaşların bağlanma sürecinde herhangi bir cinsiyet ayrımı gözetilmez fakat pratikte bazı uygulamalar değişiklik gösterebilir ve bu yetim aylıkları bazı şartları sağlamadığı takdirde ödenmeye devam etmemektedir.
Yetim aylığının nasıl bağlanacağı konusunda iki temel kural vardır ve genelde kişinin ölüm zamanı ölçüt olarak kullanılır. Ekim 2008’den önce ölen sigortalı çalışan kişiler hakkında yapılacak işlemler SSK, Bağ-Kur ya da Emekli Sandığı kontrolünde gerçekleşir. Bu tarihten sonraki ölüm durumlarında ise 5510 sayılı kanun baz alınarak işlemler yapılır. Pratikte yapılan işlemlerde bazı değişiklikler olduğunu daha önce de söylemiştik. Şayet, erkek çocukları okumak istemezse reşit oluncaya kadar bu maaşı almaya devam ederler. Okula gitmek isterlerse de ortaöğretim dönemleri boyunca yani 20 yaşına kadar ya da yüksek öğrenimlerini bitirene kadar yani 25 yaşına maaş haklarını kullanabilirler. Erkek çocuklar 25 yaşını geçtiklerinde hem bu maaşı kullanamazlar hem de sağlık hizmetlerinden faydalanamazlar. Kız çocukları ise evlenmezlerse ya da sigortalı bir işe girmezlerse bu maaşları çekmeye devam etmektedirler. Maaş alan çocukların çalışmasına mani olacak bir engelleri varsa (en az %60 oranında) da kız ya da erkek fark etmeksizin evlendiklerinde ya da öğrencilik hayatlarının bitmesi durumunda bile aylıklarını almaya devam ederler. Bu konuda 5434 sayılı kanun bize yol göstermeye yarayacaktır.
Ölen kişilerin çalışma sürelerine göre, evlatlarına verilecek olan maaş işlemleri belirlenir. Diyebiliriz ki vefat eden kişinin görev süresi 10 yıldan fazla ise SSK’ya bağlı olan kız çalışanlara aylık verilir. 5-10 yıl arasında çalışmışsa da öldükten sonra geride kalan evlatlarına maaş verilmez. Yani diyebiliriz ki bu kurala göre yetim maaşının bağlanması aylığın kesilme durumunu belirlemektedir.
Genel olarak şöyle söyleyebiliriz ki bağlanan bu yetim aylıkları çocukların refahlarını arttırmak, onları korumak için önemli güvencelerden biridir. En azından bir iş bulup çalışana ya da evlenene kadar çocuklara destek olmaktadır.