Kündekari; beşgen, sekizgen, yıldız gibi geometrik biçim ve desenlerde kesilmiş ahşap parçalarının, herhangi bir materyal yardımı olmaksızın, yalnızca birbirlerine geçirilmesi ile düz yüzeyler elde edilmesini sağlayan bir dekoratif doğramacılık tekniğidir.
Kündekari terimi Farsça’dan dilimize geçmiştir. Asıl hali kendekaridir ve heykeltıraşlık, hakkaklık, kalemkarlık gibi plastik sanatları ifade etmek için kullanılır.
Nerelerde Kullanılır?
Daha çok pencere, kapı, dolap kanatları ile minber ve kürsülerde uygulanır.
Hangi Ağaç Türleri Tercih Edilir?
Değişen mevsim şartları göz önünde bulundurularak, ısı ve nemden etkilenmeyecek nitelikteki ağaçlar ile çalışılır. Genellikle iç mekanlarda kiraz, ceviz, şimşir, abanoz, armut, altın varak gibi ağaçlar tercih edilir. Dış mekanlarda ise, meşe, sapelli, ireko, tik, dişbudak gibi sert hava koşullarına dayanıklı ağaçlar tercih edilir.
Kündekari Nasıl Yapılır?
Kündekari; birbirini keserek ardı ardına uzanan çizgilerin oluşturduğu yüzeysel bir doku ve bu dokunun arasına çeşitli geometrik biçimler yerleştirilerek yapılır. Öncelikle düz tahtalar yanyana getirilerek bir zemin hazırlanır. Ardından yüzeyde yer alacak materyallerin hangi biçimlerde olacağına karar verilir. (Çokgen, yıldız, beşgen vs.) Ara yüzeylerde yer alacak olan ahşap parçalarının içi oyma tekniği ile yapılan kıvrıkdal örgeleriyle doldurulur. Ardından bu geometrik biçimlerin aralarına oyulan kanallara, hazırlanmış çıtalar çakılır. Bu noktada atlanmaması gereken bi nokta ise, seçilen geometrik biçimlerin her biri aynı parçadan; arasındaki çizgiler ise ayrı ayrı çıtalardan yapılmasıdır. Sonraki aşamada, her bir ahşap parçası birbirine geçmeli olarak oturtulur. Bu esnada tutkal ya da çivi gibi materyaller kullanılmaz (Tutkal ya da çivi gibi diğer materyaller tümüyle çakma ya da yapıştırma kündekaride kullanılabilir.) Ardından, yan yana birleştirilen her parçada, ahşabın suyunun ters yönde olmasına dikkat edilir. Suyun ters yönde olması, levhanın kuruması nedeniyle ayrılma, kopma veya dönmesini engellemek içindir. Ayrıca oluşan büyük levhanın parçalarının dağılmaması için arka yüzeyinde destekleyici nitelikte ahşap bir iskelet bulunmalıdır.
Bazı örneklerinde desenlerin arasına konulan farklı türdeki plakala biçimleri ile oyma ve sedef işçiliği gibi alanlar da kompozisyona dahil edilebilir.
Manisa Ulu Camii, Bursa Ulu Camii, Konya Alaeddin Camii'nde günümüzdeki en güzel kündekari örnekleri görülebilir.