Bağımlılık denince çoğunlukla akıllara alkol, sigara, madde kullanmak gibi ergen ve yetişkinlerde görülen bir çeşit davranış bozukluğu gelir. Günümüzde özellikle teknolojinin de ilerlemesiyle her yaştan herkesin, özellikle çocukların cep telefonlarına, bilgisayarlara erişimi daha da kolaylaştı. Artık her çocuğun bir cep telefonu olmasa da mutlaka her evde bir bilgisayar yer alıyor. Ve bunların aşırı kullanılması ne yazık ki çocuklarda bağımlılığa yol açabiiyor. Bilgisayar ve teknoloji bağımlılığının nedenleri ve çözümlerini Uzm.Psk. Mine Çelik ile tartıştık.
Mine hanım çocuklar bilgisayarı hangi amaçlarla kullanabiliyorlar?
Çoğunlukla çocuklar ödevlerini yapabilmek, sosyal ağlarda arkadaşlarıyla sohbet edebilmek, oyun oynayabilmek için bilgisayarlarının başına oturuyor. Elbette ki, teknolojiyi kullanmak yararlıyken, kontrolü de elden bırakmak, bazı çocukların bağımlılık geliştirmesine yol açmaktadır.
Anne-babalar çocuklarında bilgisayar bağımlılığı olduğunu nasıl anlayabilirler?
Bağımlılık geliştiren ya da bağımlılığa meyilli olan çocukların hassas, içedönük, yalnız, özgüven eksikliğine sahip ve çok çabuk sıkıldığı görülmektedir. Çocuğunuz, bilgisayar başında fazla zaman geçiriyor ve başından kalkamıyorsa, yemek yemiyor ya da yemek yemeyi unutuyorsa, uyumuyor ya da çok geç saatlerde yatıyorsa, az konuşuyorsa, okula gitmek istemiyor ve sürekli yapması gerekenleri erteliyorsa, arkadaşlarıyla ve aile bireyleriyle daha az vakit geçiriyorsa, ders başarısında ciddi bir düşüş gösteriyorsa, internet kafeler de daha fazla vakit geçiriyorsa, sırt, bilek, baş ağrısı gibi fiziksel problemlerle de karşı karşıya kalıyorsa bağımlılık geliştiriyor ya da bağımlı olabilir.
Çocukların bilgisayara bu kadar bağımlı olmasının sebepleri nelerdir?
· Çocuklar yaşam içerisinde okul, aile, arkadaş vb. problemlerde kaçmak için bilgisayara yönelebilirler. Bilgisayar ve internet içindeki dünya, gerçeklerden kaçmak için çocuklara ve ergenlere olanak sağlamaktadır.
· Sosyal yaşam içerisinde kendini değersiz hisseden çocuklar bir yere, bir gruba ait olmak, kendilerini ifade edebilecekleri bir ortama ihtiyaç duyarlar. Sanal gruplar bir anlamda iletişim kurmalarına olanak sağlamaktadır.
· Sanal ortamda olmak istedikleri kişiliğe rahatlıkla bürünebildikleri ve istedikleri gibi iletişim kurabildikleri için bilgisayara karşı bağımlılık geliştirebilirler.
· Çocukların ve ergenlerin gerçek yaşamlarında elde edemedikleri kazanma, başarılı olma, rekabet edebilme duygularını sanal ortamda doyurmaya çalışmaları bağımlılığa yol açmaktadır.
Çocukların bilgisayar bağımlılığına karşı ailelere ne gibi önerilerde bulunabilirsiniz?
· Sürekli yasaklar ve cezalar koymak, çatışmak davranışın cazip gelmesine ve daha da artmasına yol açmaktadır. Çatışma yerine uzlaşma yolunda gitmek yararlı olacaktır. Çocuğun bilgisayar kullanımı kontrol altına alınmalı, belirli bir zaman çerçevesinde kullanılması konusunda karşılıklı anlaşılmaya varılmalıdır. Bilgisayarın ortak kullanım alanında, herkesin kolayca erişebileceği bir oda da bulunmasına özen gösterilmelidir. Gerekirse bilgisayarın hangi saatlerde kullanılacağı, hangi tür oyun, eğlence ve sosyal ağ sitelerinin kullanılabileceği gibi konularda, karşılıklı yazılı bir sözleşme imzalanabilir.
· Çocuklara belirli, yapabilecekleri sorumluluklar vermek gerekir. Sorumluluklarını yerine getirdiklerinde takdir etmek ve ödüllendirmek işe yarayabilir. Örneğin, sofrayı kurduğu ve temizliğe yardım ettiği için bilgisayar kullanım zamanına 20 dakika daha verilebilir.
· Çocukların ve gençlerin sosyal beceri kazanabilmeleri için, sanal değil, gerçek bir çevrede bir arada bulunabileceği ortamlar ve aktiviteler oluşturmak, spora yönlendirmek faydalı olacaktır. Gerekirse sosyal veya iletişim becerileri kazanabilecekleri eğitimlere, seminerlere katılımları desteklenmelidir.
· Sürdürdüğü arkadaş ilişkileri desteklenmeli, yeni arkadaşlıklar kurması konusunda çocuk motive edilmelidir.
· Anne- babalar çocuk üzerindeki denetimlerini arttırabilmek için çocukla daha çok nitelikli zaman geçirmeye özen göstermelidir. Birlikte oynayarak oyunun içeriklerini yönlendirebilirler. Örneğin, problem çözme, duygularını ve düşüncelerini ifade etme, empati kurabilmeye yönelik oyunlar geliştirebilirler. 3-5yaş arasındaki çocuklar ile gruplandırma, tanıma, el- göz koordinasyonunu geliştirmelerine yönelik oyunlar, 6-8 yaş grubu ile okuma, yazma, mantık yürütme, matematiğe yönelik aktiviteler, 9-12 yaş grubu ile de daha çok soyut düşünme, problem çözme gibi konulara yön verilebilir.
· Çocuklara ve gençlerin her zaman anne-babalarını rol model aldıklarını hatta taklit ettiklerini unutmayın. Siz de bilgisayar ve internet kullanımınıza dikkat ederek, çocuklarınıza ve kendinize yardımcı olun.
· Yaptığınız hiçbir şeye çocuk cevap vermiyor, bağımlılığı artıyorsa, mutlaka bir uzmana başvurup, psikolojik destek isteyin.