Kadınların, özellikle annelerin İş Hukuku ve İş Kanunu’ndaki konumunu, sahip olduğu hak ve yükümlülükleri anlatan Avukat Kadir Önal, kanun maddeleri ile birlikte açıklamalarda bulunuyor.

Bilindiği gibi Anayasa’mızda ‘çalışma’ hususu hem hak hem de ödev olarak düzenlenmiştir. Hiçbir Türk vatandaşının, cinsiyeti yahut sahip olduğu herhangi bir farklılık yüzünden eşitlik ilkesine göre çalışma hayatına müdahil olması engellenemez.
Bu çerçevede İş Kanunu’nun 5. maddesinde ‘Eşit davranma ilkesi’ düzenlenmiş ve 3, 4 ve 5. fırkalarda kadınları, özellikle de anne olan kadınları ilgilendiren şu hususlar düzenlenmiştir:
• İş veren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz.
• Aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret kararlaştırılamaz.
• İşçinin cinsiyeti nedeniyle özel koruyucu hükümlerin uygulanması, daha düşük bir ücretin uygulanmasını haklı kılmaz.”
Bahsi geçen koruyucu hükümler, kadınlar açısından İş Kanunu md.73 ’de gösterilmiştir:

Madde 73. - Sanayiye ait işlerde on sekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır.
On sekiz yaşını doldurmuş kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılmasına ilişkin usul ve esaslar Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir.
İş Kanunu madde 74’de ise kadın işçinin yıllık ücretli izin hakkının belirlenmesinde çalışmış sayılacağı günler işaret edilmiştir:
Analık Halinde Çalışma ve Süt İzni
Madde 74. - Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.
• Yukarıda öngörülen süreler işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir.
• Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir.
• Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz.
• İsteği halinde kadın işçiye, on altı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde on sekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.
• Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
Uygulamada Eksiklikler Var
Görüleceği üzere, aslında kanun koyucu siz annelerimiz için pozitif ayrımcılık yaparak gerekli düzenlemeleri yapmıştır. Fakat uygulamada bu hakların tam olarak kullandırılmadığı görülmektedir.
Hamilelik veya sadece kadın olmaktan kaynaklı olarak size farklı uygulama yapıldığı anda, hiç çekinmeyin ve yasal haklarınızı arayınız. Kanunlar ve Mahkemeler sizlerden yana…
Çalışma hayatında kadının hukuki konumunun genel çizgileri böyle olmakla beraber; belki son olarak ‘doğum borçlanması’ ile ilgili yasal düzenlemelere de değinmek gerekir.
Doğum borçlanması Soysal Güvenlik Hukukumuza ilk olarak 5510 Sayılı Kanunun 41. maddesiyle girmiştir. Kanunun yeni olması ve uygulamasındaki aksaklıklar nedeniyle birçok tartışmaya gebe olmuş bu madde, mahkemelerin ve Yargıtay’ın sosyal devler ilkesi ve eşitlik ilkeleri gereğince kadın işçiden yana olan tutumları dolayısıyla çalışandan yana geniş yorumlanır olmuş ve SGK’ya da geri adım arttırmıştır.
Özetle; bir kereye mahsus işvereni tarafından sigortalı olarak tescil ettirilmiş her kadın, iki çocuğundan her biri inin 2’şer yıllık süreyi borçlanabilecektir.