Ultrason, ses dalgaları aracılığı ile uygulanan bir yöntemdir. Ultrasonda kullanılan ses dalgaları yüksek frekanslıdır. Bu sayede de insan kulağı duyamaz.
Ses dalgaları; her dokuda ve her organda farklı şekilde yansıma özelliğine sahiptir. Ultrasonun da çalışma prensibi budur. Kadın hastalıkları ve doğum branşlarında neredeyse her alanda kullanılan ultrason, bunların dışında da tıbbın her alanında çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır.
Ultason cihazı, ses dalgaları gönderir ve dokulardan geri yansıyan ses dalgalarını anlar. Bunun vücuda tutulan bölümüne ise ‘’prob’’ adı verilir.
Prob geri yansıyan ses dalgalarını algılamaktadır. Algıladığı ses dalgalarını ise bilgisayar sayesinde görüntülemeye izin verir. Yani bu sayede, ultrason ile görüntü sağlanmaktadır.
Gebelikte Ultrason Uygulamaları
Ultrason, gebelik süreci için vazgeçilmez bir muayenedir. Hamilelik sürecinde herhangi bir problem olmasa dahi düzenli aralıklarla gebelik ultrason aracılığı ile kontrol edilir.
Gebelik her ayından, ultrason aracılığı ile farklı kontroller yapılır.
Misal vermek gerekirse; gebeliğin erken dönemlerinde gebeliğin kalp atımı ve kese büyüklüğü kontrol edilir. Bebeğin kilosu ilk aylarda ultrason ile tespit edilemez.
Gebeliğin 5. Ayına gelindiğinde ise; bebeğin kilosu, içinde yüzdüğü sıvı miktarı, organlarının durumu, plasenta yani bebeğin eşinin durumu gibi oldukça detaylı bir muayene yapılabilir.
Ultrason kontrolleri ile ortalama olarak %30-35 oranında bebekte anomali mevcut olsa dahi teşhis edilemeyebilir. saptanamayabilir. Ultrason, bebekte mevcut olan birçok gelişimsel sorunu tespit etmeye yarayabilir ancak bazı sorunların ultrason ile tespit edilmesi söz konusu değildir.
Ultrason kontrollerinin bebek için herhangi bir zararı yoktur. Ultrasonlar, radyasyon ihtiva etmez. Sık sık uygulansa dahi bebek için zararlı değildir.

Hamilelik döneminde ultrasonun yapılma amaçları:

• Gebelik mevcut mu?
• Gebelik rahim içerisinde mi?
• Gebeliğin canlılığı sorunsuz mu?
• Hamileliğin kaçıncı haftası?
• Gebeliğin ense kalınlığında bir sorun var mı?
• Gebeliğin kilosu kaç?
• Gebelik haftasına göre bebeğin kilosunda bir sorun var mı?
• Bebek nasıl bir pozisyonda duruyor?
• Plasentada herhangi bir sorun var mı?
• Plasenta doğum kanalını tıkıyor mu?
• Bebeğin içinde yüzdüğü sıvının miktarı normal mi?
• Bebekte anomali riski mevcut mu?
• Erken doğum riski mevcut mu?
• Rahim ve yumurtalıklarda miyom yapısı mevcut mu?
• Bebeğin cinsiyeti nedir?

Ultrason hangi aralıklarla yapılır?
Hamilelik sürecinin gidişatını, herhangi bir riske sahip olup olmamasına göre genellikle aşağıdaki aralıklarla ultrason uygulanmaktadır.

• Hamileliğin ilk haftalarında ultrason ile kontrol yapılır.
• Gebeliğin 11-14. Haftalarında gebelik kontrolü ultrason ile yapılır.
• Gebeliğin 18-20. haftalarında ayrıntılı ultrason yapılır.
• Gebeliğin 32. Haftalarında ultrason ile kontrol yapılır.
• Gebeliğin 38. Haftasında ultrasonla kontrol yapılır.

Bebeğin cinsiyeti ultrasonda kaçınca hafta anlaşılır?
Bebeğin cinsiyeti aslında gebeliğin 11. Haftasında belli olmaya başlar. Ancak ultrason ile bu farklılığı tespit edebilmek mümkün değildir. Genellikle gebeliğin 15. Ya da 20. Haftasında cinsiyet tayini yapılmaktadır.
Bunun dışında bebeğin duruş pozisyonu sebebiyle cinsiyet tayini yapmak gebelik sürecince mümkün olmayabilir.
Ultrason Avantajları

• Hastaya ve doktora herhangi bir şekilde hasar vermez,
• Ön hazırlık yapılmasına ihtiyaç yoktur,
• Bebek ya da anne herhangi bir zarar görmez.

Ultrason Çeşitleri
Transvajinal ultrason:
Ultrasonun prob bölümü yani vücuda temas eden alanı vajina içerisine de uygulanabilecek biçimde dizayn edilmiştir. Çoğunlukla erken gebelik süreçlerinde ve çeşitli jinekolojik sorunların araştırılması için yaygın olarak kullanılmaktadır. Obezite sorunu olan hastaların da karnından daha net görüntü alabilmek için başvurulan bir yöntemdir.
Normal standart pelvik ultrason:
Geniş bir prob aracılığı ile gebelik haftalarının ilerlemesi durumunda kullanılmaktadır. Bunun dışında çeşitli jinekolojik sorunlar için de başvurulur.
Doppler ultrason:
Renkli ultrason, şeklinde tabir edilebilir. Organ ya da damarların kan akışının incelenmesi için kullanılır.
3 boyutlu ultrason:
Prob ve bilgisayar yazılımı 3 boyutludur.
4 boyutlu ultrason:
4 boyutlu ultrasonlarda, 3 boyutlu ultrasondan farklı olarak hareket de algılanmaktadır.
Ekokakardiyografi:
Gebeliğin kalbinin anatomik yapısı ve işlevleri bakımından araştırılması için uygulanan bir ultrason yöntemidir.