Başlıcaları, burada incelenecek olan karın zarı iltihapları (peritonitler), çoğunlukla karındaki ya xia küçük leğendeki bir organ kanserinin yayılmasına bağlı ikincil karın zarı kanseri ve bir karın organı iltihabına karşı oluşan yerel ya da genel karın zarı tepkileridir.

Karın zarının ivegen ya da süreğen iltihaplanmasıdır. İvegen karın zarı iltihapları, karın içindeki bir sindirim sistemi organının delinmesinin, bir apsenin açılmasının sonucudurlar ya da enfeksiyon, lenf yoluyla ya da komşuluk yoluyla karın boşluğuna yayılır. Bazen mikroplara (en çok rastlananıp nömokoktur) bağlı olarak "birincil" olabilirler. Daha çok kız çocuklarında görülür, üst solunum yolları enfeksiyonunu izlerler. Karın zarı iltihapları oldukça ciddi ve hemen cerrahi tedavi gerektiren hastalıklardır. Seyrek görülen birincil karın zarı iltihapları ise tersine, antibiyotiklerle tedavi edilmelidir.

Burada mide delinmesine bağlı karın zarı iltihabını inceleyeceğiz.

Midenin ülser nedeniyle delinmesi, asit ve besin artıkları kapsayan mide içeriğinin karın boşluğuna girmesine yolaçar. Karın zarı, buna iltihap ve sıvı birikmesi biçiminde şiddetli bir tepki gösterir.

En açık belirti, göbek çevresinde apansızın başlayan, yaygın, korkunç bir karın ağrısıdır. Kusmalar ortaya çıkar ve çoğunlukla şok durumu görülür.

Klinik muayenede karın zarı iltihaplarının başlıca belirtisi saptanır: Karın kasılması. Karnın elle muayenesi olanaksızdır. Karın ön çeperinin bütün kasları kasılmıştır ve elle muayene bu kasılmayı yenemez. En ileri aşama olarak, çok sert ve çok ağrılı klasik «tahta karın» oluşur. Parmakla göden barsağı muayenesi de çok ağrılıdır. Çünkü, Douglas çukuruna inmiş olan iltihaplı bir sıvı birikmesi vardır. Bu, karın zarı iltihabının tipik belirtilerindendir.

Hazırlıksız karın filmi, karın boşluğunda hava toplanması gösterir; yani sağ diyafram kubbesi altında anormal bir hava vardır. Karnın geri kalan bölümü, bütünüyle gri ve puslu gibidir: Bu, sıvı birikmesine bağlıdır. Karın boşluğuna iğneyle girme, sıvı varlığını doğrular.

Kan sayımı, normalden daha yüksek bir akyuvar sayısı ortaya koyar.

Girişimden önce şokla savaşan, yani düzgün bir atardamar basıncı ve etkin bir kan dolaşımı sağlamaya yönelik bir tedavi uygulanmazsa, genel durum çok çabuk kötüleşir. Hastanın mide içeriği mide sondası aracılığıyla, bir şırınga ya da negatif basınç yaparak emen bir aygıt (gomko) yardımıyla boşaltıldıktan sonra, hasta ameliyat edilmelidir. Ameliyata gidilmezse, geri dönüşsüz bir şok ve enfeksiyon eklenme tablosuyla hasta ölür.

Öteki karın zarı iltihaplarının başlıcaları şunlardır: Apandis iltihabı (apandisit); irinli safra kesesi iltihabı; yumurtalık kanallarının irinli iltihabı (piyosalpenks); karın organlarından birinin (mide; sidik torbası-, dölyataği; safra kesesi, özellikle de zamanında ameliyat edilmemiş barsak tıkanmalarından sonra, sindirim borusunun herhangi bir bölümü) delinmeleri.

Verem kökenli karın zarı iltihabı, karın zarına Koch basili girmesine bağlı ikincil bir hastalıktır ve çok ender raslanır.

Karın zarı iltihabı çoğunlukla, karında yaygın ağrı, genelleşmiş ve yenilemeyen bir kasılma, parmakla göden barsağmın muayenesinin ağrılı olması gibi klinik bulgulara ve akyuvar sayısında artma gibi kan incelemelerine dayanılarak kolayca teşhis edilir. Kuşkulu durumlarda, karın boşluğundan iğneyle sıvı alma, karın zarı iltihabı teşhisini doğrular.

Çok seyrek görülen birincil karın zarı iltihapları, antibiyotik tedavisi gerektirirler. Verem kökenli karın zarı iltihabı, verem ilaçlarıyla tedavi edilir.

Daha çok raslanan bütün öteki karın zarı iltihapları, kısa süreli serum ve antibiyotik tedavisinden sonra, acil olarak ameliyat edilmelidir. Girişim karın boşluğunun açılmasına, irinli sıvının emilmesine, sonra antibiyotikli sıvılarla karın boşluğunun yıkanmasına dayanır. Doğal olarak, karın zarı iltihabının nedeni de tedavi edilmelidir.