Çocukların durmaksızın gelişen, değişen fiziksel ve ruhsal doğaları gereği, erişkinler için geçerli ruh sağlığı tanımının dışına taşan özgün bir gözlem ve değerlendirmeye ihtiyaçları vardır. Çünkü çocuk, erişkin insanın minyatürü değildir.

Bedensel ve ruhsal olarak olgunlaşmış bir erişkin olma yolunda günbegün değişen, farklılaşan süreçleri yaşantılandırmaktadır. Örneğin iki yaş çocuğu dört yaş çocuğundan ruhsal gelişim bakımından çok farklı olduğu gibi, dört yaş çocuğu da okul çağı çocuğundan önemli özelliklerle ayrılır.

Çocuk ruh sağlığının sağlıklı değerlendirilebilmesi için gelişim dönemlerine karşılık gelen ruhsal yapılanmaları, mevcut aile sistemini, çevresel faktörleri ve bütün bunların birbirleriyle olan dinamik etkileşimlerini ayrıntılı olarak irdelemek gereklidir. Çocuğun ve ergenin içinde olduğu ruhsal gelişim basamağının saptanması anne babaların ebeveynlik yaklaşımlarını olumlu biçimde etkilemekte, ilişkilerdeki olası çatışmayı üstesinden gelinebilir hale getirmektedir.

Günümüzde, çalışan annelerin artmasıyla, bebek sahibi olma ve büyütme, ebeveynler açısından oldukça zorlu bir süreç haline gelmiştir. Bu konuda farklı yönelimlerle önderlik eden kitaplar, internet siteleri, televizyon gibi araçlar vardır. Medya araçlarından elde edilen ve kültürel uygunluğu sınanmamış, formüle edilmiş hazır bilgiler anne-babalar için zaman zaman kafa karıştırıcı olabilmektedir.

Bir çocuğun veya ergenin ruhsal yapılanmasını öğrenmek, çözmek ve yeniden yapılandırmak için, yaşadığı ortamı, ona bakım verenleri, sosyal çevresini çok iyi analiz etmek gerekir. Psikiyatri ruhsal hastalıkları sadece ilaçla tedavi etmek değil, aynı zamanda ruhsal yapıyı ve onun oluşmasını sağlayan nörolojik, fizyolojik ve sosyokültürel etmenleri araştırmak, tedavi sürecinde kullanmaktır. İlaç veya terapi birbirinin yerine kullanılan tedaviler değildir. Gerektiği durumlarda her ikisi birden veya ayrı ayrı kullanılmaktadır.

Okul öncesi dönem
Çocuğun ebeveynlerden özellikle de anneden ilk ayrılığını yaşadığı, tuvalet eğitimi esnasında güçle ve iktidarla tanıştığı, cinsel kimliğiyle yüzleştiği, oyun aracılığıyla çevresini, nesneleri tanıdığı, insan ilişkilerini, almayı vermeyi, paylaşmayı, hakkını korumayı, sırasını beklemeyi öğrendiği, bedensel büyüme gerçekleştikçe yapabileceklerinin farkına varmaya başladığı özgün bir dönemdir. Anne-babalar için de oldukça yorucu bir süreçtir.
Çünkü çok hızlı gelişen bedensel ve ruhsal bir yapılanma karşısında konumlarını, davranışlarını sürekli yenilemelidirler. Bu dönem, anne babaların, özellikle ebeveynlik yöntemleriyle ilgili yoğun yardım talep ettikleri bir süreçtir. Yemek ve uyku, anne-bebek-çocuk ilişkileri, dil ve konuşma gelişimi, idrar ve dışkı alışkanlığı, parmak emme, tırnak yeme, çeşitli uyum ve davranış bozuklukları sıklıkla problem yaşanan alanlardır. Otizm, hiperaktivite ve öğrenme bozukluklarının belirti göstermeye başladığı evredir.

Okul dönemi
Çocuğun zihinsel yeteneklerini aktif olarak kullandığı, dikkat, planlama, konsantrasyon becerilerini arttırdığı, aynı zamanda ilgisini kendi bedeni ve yakın çevresinden, dersleri aracılığıyla dünyaya kaydırdığı, arkadaşlık kavramını içselleştirdiği ve pekiştirdiği, sorumluluk almaya başladığı, kendine has zorlukları barındıran yıllardır.

Bu dönemde anne-babalar için okul başarısı veya başarısızlığı en önemsenen konuların başında gelir. Dolayısıyla ev içi çatışmalar artma eğilimi gösterir. Ayrıca dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, özgül öğrenme bozukluğunun sorunlar yaratmaya başladığı dönemdir. Aynı zamanda, eğitimsel konuların da biraz gölgelemesiyle, çocukluk çağı depresyon ve kaygı bozukluklarının en sık ihmal edildiği yıllardır.