Son yıllarda giderek artan ve çoğu zaman doğum sancısıyla kıyaslanacak kadar şiddetli ağrıyla kendini gösteren böbrek taşlarının nedenleri arasında ilk sırada yanlış beslenme geliyor. Taş hastalığının su tüketiminin az, protein ve tuz tüketiminin fazla olduğu toplumlarda daha sık görüldüğünü söyleyen Üroloji Uzmanı Doç. Dr. Fatih Kurtuluş, kakao ve pancarın taş hastalıklarına neden olabileceğini limonata ve greyfurtun ise böbrek taşından koruduğunu söyledi.

İdrar yolları taş hastalığı, oluşumunda pek çok faktörün rol oynadığı önemli bir sağlık sorunudur. Taş hastalığı daha çok sıcak iklimlerde görülmekte, su tüketiminin az, protein ve tuz tüketiminin fazla olduğu toplumlarda sıklığı artmaktadır. Ülkemiz taş hastalığının sık rastlanıldığı coğrafyalardan biridir. Özellikle kuru ve sıcak havanın hakim olduğu güney bölgelerimizde sıklıkla görülmektedir.
En sık görüldüğü yaşlar
İdrar yolu taşları her yaşta görülmekle birlikte daha çok 25-40 yaşları hastalığıdır. Erkeklerde kadınlara oranla 3-4 kat daha sık gözlenmektedir. Enfeksiyon taşları ise kadınlarda daha sık görülmektedir. Çocuklarda taş hastalığı, tüm taş hastalarının yüzde 2-3 kadarını oluşturmaktadır.
Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarına dikkat!
Taşlar, hiç belirti vermeyebileceği gibi çok kıvrandırıcı ağrılara da sebep olabilir. Klinik belirtiler daha çok yaşa bağlı olma eğilimindedir. Yetişkinlerde böğür ağrısı ve idrarda kanama görülürken, küçük çocuklarda kusma ve huzursuzluk ile karşımıza çıkabilirler. Ağrı, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları ve idrarda kanama şikayetleri hastaları hekime getiren unsurlardır. Bu yakınmalar ile başvuran hastalara direkt üriner sistem grafisi, ultrasonografi, IVP ve üriner sistem tomografisi incelemelerinden biri ya da birkaçı yapılarak teşhis konulabilmektedir. Böbrek pelvisindeki taşlar mutlaka tedavi edilmelidir. Aksi takdirde böbrekte fonksiyon kaybına ve enfeksiyona sebep olabilirler.
Günlük egzersiz ve yürüyüşü ihmal etmeyin!
Modern tıbbın primer amacının hastalıklardan korumak olduğunu düşünürsek; taş hastalığı için önlenebilir risk faktörleri olan beslenme alışkanlığı, yaşam tarzı ve sıvı alımının düzenlenmesi bir sağlık politikası olmalıdır. Diyet, üriner sistem taş hastalarının çoğunda önemli bir rol oynar. Enfeksiyon taşı olan hastalar hariç, tüm taş hastaları ayrıntılı diyet anemnezi, metabolik değerlendirme ve sonrasında yapılan diyet önerilerinden büyük fayda görür. Diyet değişiklikleri taş rekürrenslerini azaltır ve farmakolojik tedavi uygulanacak hastalarda ek fayda sağlar. Aktivite, taş oluşum riskini azaltır. Günlük egzersiz ve yürümeyi ihmal etmemek gereklidir.
Limonata ve greyfurt taştan korur
* Suyun yerini almamak kaydıyla diğer sıvılar tüketilebilir. Limonata ve greyfurt suyunun sitrat miktarını artırarak koruyucu bir rol oynadığı gösterilmiştir. Kola ve gazlı içeceklerin tüketimi sınırlandırılmalıdır
* Hayvansal protein alımı sınırlandırılmalıdır. Et, balık, tavuk, yumurta, süt ve süt ürünlerinden alınan protein 50-60mg/gün'ü aşmamalıdır.
* Aşırı miktarda karbonhidrat tüketiminden kaçınmak gerekir.
* Aşırı miktarda doymuş yağlardan tüketilmemeli ve kalori ihtiyacı omega 3 yağ asitleri içeren yiyeceklerden sağlanmalıdır.
* Tuz tüketimi azaltılmalıdır.
* Süt, yoğurt ve peynir aşırı olmamak kaydıyla düzenli olarak tüketilmelidir. Aşırı tuzlu peynirlerden uzak durulmalıdır.
* Hastalar meyve ve sebze tüketimi konusunda yönlendirilirken, aşırı oksalat içeren ıspanak, kakao, pancar gibi yiyeceklerden ise uzak durulmalıdır.
* Hastalara Vitamin D takviyesi yapılmamalı, vitamin C alımı ise günlük 1500-2000mg ile sınırlandırılmalıdır. Vitamin B6 eksikliğine ise dikkat edilmelidir.
Tedavi şekli
Taşların tedavisi boyutuna ve bulundukları yere göre değişmektedir. 5 milimetreye kadar olan taşlar, medikal tedavi ve bol sıvı alımı ile kendiliğinden düşebilmektedir. Taşın boyutu büyüdükçe müdahalesiz düşürme olasılığı azalır. Taşlara yönelik tedavi yöntemleri ise şöyle;
ESWL (Vücut Dışından Şok Dalgaları ile Taş Kırma): Böbrek taşlarının tedavisinde sıkça kullanılan bir yöntemdir. Şok dalgaları ile taş kırılarak, taş parçalarının idrar yoluyla atılması beklenir. Bu süreç haftalarca sürebilir ve ağrılı olabilir. Bazı durumlarda kırılan taşlar tıkanıklığa sebep olabilir. Ek tedavi gereksinimi olabilir.
PCNL ( Perkütan Nefrolitotripsi ): Böbrek taşları büyük olduğunda veya ESWL ile kırılamadığında uygulanan bir yöntemdir. Bel bölgesinden 1santimlik bir insizyon ile böbreğe endoskopik yoldan girilerek, taş bir bütün halinde ya da çeşitli enerji kaynaklarıyla kırılarak aynı yoldan dışarı alınır.
URS (Üreteroskopi): Üreter kanalı içerisindeki taşlar düşmezse ya da kırılamazsa, idrar yolundan üreteroskop ile girilerek holmium lazer ya da başka enerji kaynaklarıyla kırılabilirler. Fleksible (kıvrılabilen) üreteroskoplar ile böbrek içindeki taşlar bile endoskopik olarak tedavi edilebilmektedir (R.I.R.S)