Menopoz süreci kadınlar açısından doğal bir dönem olmakla genellikle 45-50 yaş aralığında meydana gelmektedir. Bu dönemin özelliği kadınların doğurganlık özelliğini kaybetmesi olarak açıklanabilir. Kadınlarda yumurtalıklardaki folikül miktarının azalmaya başlamasıyla yaşanmaya başlanan menopoz, bu foliküllerin bitmesiyle birlikte tam olarak ortaya çıkar. Bu süreçte adet kanamaları önce düzensizleşmeye, ardından adet kanamaları tamamen kesilmeye başlar. Menopozun olması için kadınların en az 1 yıl süreyle adet görmemesi herhangi bir kanama olmaması gerekir.

Erken menopoz yani erken ovaryan yetmezlik denilen durum kadınlarda 40 yaşından evvel gelişen ve adet kanamalarının kalıcı olarak kesilmesiyle yaşanır. Bu konuda uzmanlar kesin bir görüş birliğine sahip değildir. Bazıları kadınların 45 yaşından daha önce menopoza girdiğini düşünürler. Bu konuda ülkemizde yapılan araştırmalarda kadınların menopoza girmesi yaklaşık 46 yaşlarında olmaktadır. Erken menopoz olarak tanımlanan durumun gelişmesi ise, kadının 40 yaşından önce adet kanamalarının kesilmesi, salgılanan östrojen hormonunun az olması, FSH ve LH hormon düzeylerinin yükselmesiyle yaşanmaktadır.

Erken menopoza girme açısından kadının ilk adet gördüğü yaş, hormon tedavisi görmesi, kilosu gibi faktörler fazla önemli görülmese de, ailesinde kalıtsal olarak erken menopoza girmiş kadın akrabalarının bulunması durumunda bunların değerlendirilmesi gerekir. Bu riski taşıyan kadınların her yıl mutlaka jinekolojik değerlendirmeden geçmesi tavsiye edilir.

Kadınların bir kısmında erken menopoza girme söz konusu olsa da, yapılan değerlendirmelerde yumurtalıklarda foliküllere rastlanabilir. Bu durumdaki kadınlarda adet kanamaları kesilse, FSH ve LH hormon düzeyleri yüksek çıksa, yumurtalıklarında foliküller tespit edilse de, yumurtlama yetersizliğinin olduğu bir kısırlık tablosu gelişmiş olur. Bunların nedeni otoimmün hastalıklar olabilir. Bu tespitin yapıldığı kadınlarda FSH tedavisiyle gebelik elde edilmesi mümkün olabilir. Böyle bir tedavi uygulansa da, kadında foliküllerin büyümesi için en az bir yıl süreye ihtiyaç vardır. Erken menopozda olan kadınların kendi yumurtalarını kullanarak gebe kalması mümkün olmayabilir. Kadınların iş yaşamında daha fazla aktif olması ve günümüz koşulları yüzünden gebeliği ertelemeleri nedeniyle gebe kalma şansları azalmaktadır. Kadın eğer risk taşıyorsa, beklenmedik bir şekilde erken dönemde menopoza girebilir. Bu nedenle çocuk sahibi olmak isteyen kadınların her sene yumurtalık rezervlerini kontrol ettirmeleri gerekir.

Kadınların bir bölümünde beklenmeyen bir şekilde 40 yaşın altında adet kanamalarının kesildiği görülebilir. Erken menopoz olarak kabul edilen bu durumda kadınların bir bölümünde kendiliğinden gebelik elde edilmesi mümkün olurken, bazı kadınlarda gebelik için tüp bebek tedavisi yapılması gerekebilir. Bu durumda olan kadınlarda uygulanan üreme yöntemleri içinde en başarılı olanı tüp bebek yöntemidir. Kadınlar için erken menopoz teşhisinin konulması için en az bir yıl adet görmemeleri gerekir. Bu dönemde ara kanama şeklinde bile kanama olmaması gerekir. Çünkü kadınlarda erken menopozun dışında doğal olarak yaşanan menopoz döneminde doğurganlık özelliği tamamen kaybedilir. Bu durumu yaşayan kadınlarda hangi yöntem uygulansa da, gebelik elde edilmesi mümkün olmaz.

Kadınlarda menopoz döneminin başlamasından sonra bir yıl içerisinde kanama olduğu takdirde bunun olağan bir şekilde karşılanması söz konusu değildir. Böyle bir durumun detaylı bir şekilde araştırılması gerekir. Kadınlarda ergenlik dönemiyle birlikte yumurtalıklarda olan foliküller aracılığıyla yumurtalar olgunlaşmaya başlar. Bu aşamada östrojen hormonu da salgılanmaya başlar. Foliküller çatlayınca bunlar yumurtalık kanallarında ilerler, folikül merkezindeki sarı cisim progesteron hormonu üretmeye başlar. Kadın menopoz döneminde olursa, yumurtalıklarda foliküller tükendiğinden yumurta hücresi oluşmaz ve dolayısıyla kadının gebe kalabilmesi söz konusu olmaz. Bu dönemde östrojen ve progesteron hormonuda üretilmez. Aylık olarak rahim iç tabakası kalınlaşıp dökülme yapmadığından, adet kanamaları da olmaz. Bu durumda olan hastalara kan testi yapılarak, LH ve FSH hormon düzeyleri ölçülür. Buradaki değişiklikler değerlendirilerek rahatlıkla menopoz tanısı konulabilir.

Kadında olması gerekenden daha erken yaşta meydana gelen menopoz durumunda, bu kadınlarda tedaviyle ya da kendiliğinden düzelme sağlanabilir. Bu şekildeki düzelmede kadında gebelik elde etmek mümkün olabilir. Bunun nedeni genellikle otoimmün hastalıkların etkisiyle oluşan erken menopozdan kaynaklanabilir. Bu şekilde kadında erken yaşta menopoza girme halinde, kemik erimesi hızlandığı gibi, doğal menopozun olumsuz etkileri görülmeye başlar. Bu yüzden aynı menopoz döneminde olduğu gibi gereken önlemler alınmalı ve mutlaka tedavi uygulanmalıdır. Tedavi için kadınlara genellikle hormon tedavisi uygulanmaktadır. Yumurta hücreleri tükenmiş olan ve genç yaşta erken menopoza giren kadınlarda tedavi uygulansa bile gebelik elde edilme şansı bulunmamaktadır. Tüp bebek tedavisi sadece yumurta hücreleri bitmemiş kadınlarda erken menopoz dönemine girseler de gebelik elde edilmesini sağlayabilir. Yani tüp bebek yöntemi sadece yumurta hücresi olan kadınlarda uygulanabilir.

Tüp bebek yönteminin uygulanarak erken menopoza giren kadınlarda gebelik elde edilmesi için, her şeyden önce kadında kesin olarak menopoz tanısı yapılmalıdır. Çünkü kadın menopoza girmediyse, adet kanamaları yeniden başlar ve kendiliğinden gebelik elde edilmesi mümkün olabilir. Eğer diğer tedavilerle kadındaki kısırlık giderilemezse, bu durumda tüp bebek tedavisine başlanabilir.

Kadınların hepsi doğal olarak menopozu yaşayacaktır. Bunun normal yaşlarda yani 45-50 yaşlarında başlaması halinde, gebelikle ilgili bir sorun olmaz. Çünkü be beklenen bir süreçtir. Kadının menopozda doğurganlığının kaybolacağı bilinmektedir. Fakat dha erken yaşlarda ortaya çıkan erken menopozda kadınlar buna hazırlıksız yakalanır. Bu durumda olan kadınlarda bazen kendiliğinden gebelik elde edilse de, çoğunda yardımcı üreme yöntemlerinin kullanılması gerekebilir. Bunların içinde en başarılı sonuçlar tüp bebek yönteminde alınmaktadır. Erken yaşta menopoza girmiş olan kadınlarda yumurtlama tedavileri fazla başarılı olmaz.

Kadınların normal yaşlarında menopoza girmesi doğal bir durumdur. Bu dönemin meydana gelmesi halinde, kadında en az 1 yıl adet kanaması olmaması gerekir. Böyle bir durumda geriye dönüş söz konusu olmaz. Kadın doğal bir süreçten geçmektedir. Doğurganlığını böylece kaybetmiş olur. Bu durumdaki kadınlara tüp bebeğin uygulanması bile onların çocuk sahibi olmasını sağlamaz.

Menopoza girdiği düşünülen kadınlarda bir yıl içinde kanama olması halinde, bunun mutlaka değerlendirmeye alınması gerekir. Menopozda kadının yumurtalıklarında foliküller tükendiğinden adet kanaması olmaması gerekir. Zaten bu yüzden yumurta hücresi oluşmamakta ve gebelik elde edilmesi mümkün olmamaktadır. Bazı kadınlarda ise, cerrahi bir tedavi sırasında yumurtalıklarının alınması söz konusu olabilir. Bu durumda kadın yine cerrahi menopoza girmiş olur. Hem yumurta hücresi, hem de östrojen ile progesteron hormon salgılanması olmaz. Bu durum genellikle kanser hastası kadınlarda söz konusu olmaktadır. Bu durumda kadına tedavi uygulanmadan önce yumurtalıkların dondurulması işlemi uygulanarak, kanser tedavisinin ardından tüp bebek tedavisi uygulanabilir.

Kadınlarda küçük ovaryan yetmezliği olduğunda, adet kanamalarında kesilme ya da düzensizlik olabilir. Bu durumda kadının girdiği erken menopoz durumu normal menopozdan daha farklı değerlendirilir. Bu kadınlarda menopoz gibi belirtiler görülür ve kısırlık sorunu yaşanabilir. Bu durumda kadınlara bazı tedaviler uygulanarak kısırlık sorunu aşılmaya çalışılır. Ancak başarılı olunmazsa, tüp bebek tedavisi tercih edilebilir.

Erken menopoz riski kadınlar açısından çok önemlidir. Çünkü menopoza girdikten sonra kadınlardaki östrojen seviyesi oldukça azalır. Bu sebeple idrar yolu enfeksiyonu, kemik erimesi, vajinada kuruluk gibi menopoz etkileri ortaya çıkmaya başlar. Bu süreç özellikle anne olmayı isteyen kadınlar açısından çok sıkıntılı geçer. Ancak tıpta olan gelişmeler bu durumdaki kadınlarda gerek yumurta dondurma, gerek kök hücre, gerekse tüp bebekle çocuk özlemi giderilebilir.

Erken menopoz kadınlarda genellikle ön görülmeyen bir süreçtir. Normal olarak kadınların belli bir yaşa gelinceye kadar bebek sahibi olması olağan karşılanmalıdır. Kadında erken menopoz riski taşıyacak etkenlerin olması halinde ve gebeliği ertelemek istemesi halinde mutlaka her yıl muayene olarak durumunu belirlemelidir. Yumurta rezervine mutlaka bakılmalıdır. Bu muayenede kadının mevcut olan yumurta hücrelerinin döllenme için elverişliliği de belirlenebilir. Bu şekilde yapılan muayeneyi kadınlar aynı smear testi gibi önemsemelidir.

Kadınların yumurtalık rezervini belirleyecek olan testler arasında, adet kanamasının ilk günlerinde yapılacak AMH kan testi, vajinal ultrasonografi yardımıyla antral folikül ölçümü, kanda FSH ve estrediol adı verilen hormonun seviyesinin ölçüldüğü testlerdir. Bunların hepsi adet kanamasının ilk günlerinde yapılır. Böylece kadındaki erken menopoz riski tespit edilebilir. Bu sayede gerekli tedbirlerin alınması mümkün olabilir.