Dengesizlik, beyin ya da beyne giden dengeyle ilgili sinirlerin hasar görmesi ya da sinirlerden beyne yanlış ileti gönderilmesi sonucunda oluşur. Beyinde dengeyle ilgili ana merkez beyin sapında ve beyincikte bulunan denge hücrelerinden oluşur. Bu merkezlere iç kulaktaki ve omurilikteki denge merkezlerinden sinirler gelir. Beynin dışındaki önemli merkez iç kulakta bulunan yarım daire kanallardır. Bu kanallar baş tarafından yapılan hızlı dönme hareketlerini ve başın duruş bozukluklarını kavrayacak biçimde dizayn edilmiştir. Sinir hücrelerinin uzantıları denge sinirini oluşturmakta ve beyin sapıyla beyne giderek, dengeyle ilgili bilgileri aktarmaktadır. Vücudun dengesini beyne anlatan ise eklem ve tendonlarda bulunan hücrelerin oluşturmuş olduğu sinirlerdir. Bunlar omuriliğin arkasında bulunan ve arka kordon adındaki kolonda ilerleyerek beyin sapından merkezlere bedenin hangi pozisyonda olduğunu beyne aktarır. Buna derin duyu adı verilmektedir. Bu yapılarda olan hastalıklarda kişinin kendini dengesiz hissetmesi durumu yaşanır.




Dengesizlik ve baş dönmesi arasındaki fark nedir?
Baş dönmesi kişinin etrafına ya da etrafın kişiye dönmesi şeklinde yaşanır. Bu dönme dairesel hareketlerle hissedilir. Dengesizlik ise kişilerde sarhoşluk durumunda hissedilen uzuvlarda veya vücutta beceriksizlik hissedilir. Çoğunlukla yürüme bozukluğu biçiminde yaşanır. Baş dönmesine bulantı, kusma gibi bulgular eşlik ederken, dengesizlik durumunda bu etkiler görülmez. Baş dönmesinde yürüme dengesizliği oluşabilir.
Dengesizlik hissinin nereden geldiği nasıl anlaşılır?

• Beyinden kaynaklanması durumunda: Bu sorun beyin, beyincik ya da omurilikten dolayı kaynaklanabilir. Bunu anlayabilmek için hastalarda dengesizlikle birlikte nörolojik bir yakınmanın olup olmadığıdır. Bu belirtiler arasında yutma güçlüğü, peltek konuşma, vücudun bir bölgesinde uyuşma ya da güç kaybı olabilir. Denge sinirindeki hastalıklarda ise, kulakta çınlama, işitme kaybı gibi belirtiler görülebilir. Omurilikten oluşan dengesizliklerde uzuvlarda uyuşma, güç kaybı, yanma, idrar tutamama gibi yakınmalar oluşabilir.
• İç kulaktan kaynaklanması durumunda: Bu nedenden dolayı kaynaklanan dengesizlik halinde belirtilere baş dönmesi eşlik eder. Bunun sebebi çoğunlukla yarım daire kanallarındaki kristallere bağlı vertigo adındaki hastalıktır. Ani baş hareketleriyle birlikte hastalarda baş dönmeleri meydana gelir. Bulantı ve kusma belirtilere eşlik edebilir. Ayrıca bazı hastalarda çınlama, dolgunluk gibi etkiler görülebilir. Dengesizliğin iç kulaktan kaynaklanmasının en önemli bulgusu baş dönmesinin dışında bir yakınmanın olmamasıdır.

Dengesizlik hangi hallerde tedavi gerektirir?
Kişilerde dengesizlik şikayetlerinin yeni başlaması durumunda mutlaka doktora gidilmesi gerekir. Aşağıdaki belirtilerin olması halinde, hastaların nörolojik değerlendirilmesinin yapılması gerekir. Bu belirtiler;

• Tekrarlayan dengesizlik atakları veya baş dönmelerinin olması durumunda
• Dengesizlik ve baş dönmesi dışında yutma güçlüğü, peltek konuşma, çift görme, uyuşma ya da güç kaybı gibi etkilerin olması halinde
• 55 yaş üzerindeki kişilerde diyabet, yüksek tansiyon, kalp hastalığı olmasıyla ortaya çıkacak ani dengesizlik ve baş dönmesi durumunda
• Dengesizlikle birlikte şiddetli baş ağrısı olması halinde
• Baş dönmesiyle beraber işitme kaybı olması halinde, hastalar nörolojik değerlendirilmeden geçirilmelidir.

Dengesizlik tedavisi nasıl yapılır?
Bu rahatsızlığın tedavisi altta yatan etkene göre değişiklik göstermektedir. İç kulaktaki kristallerden kaynaklanıyorsa, başın özel pozisyonlara getirilmesiyle yapılan işlemler, meniere hastalığından kaynaklanıyorsa ilaç tedavisi uygulanabilir. Beyindeki tümörlerden kaynaklanırsa, cerrahi yollar kullanılmaktadır. İltihabi hastalıklarda kortizon tedavisi, vitamin eksikliklerinde vitamin kullanılmasıyla tedavi sağlanmaktadır.