Sürrealizmin oluşmasına zemin hazırlayan akımlardan biri olan empresyonizm, diğer adıyla izlenimcilik, 19. yüzyılda Fransa’da ortaya çıkmış bir sanat akımı olup, ismini Claude Monet’nin “Impression: Soliel Levant” (İzlenim: Gün Doğumu) adındaki yağlı boya tablosundan almıştır. Empresyonizm, resim başta olmak üzere tüm sanat dallarını etkilemiştir. Bu akımdan yola çıkan sanatçılar eserlerine, kendi ruh hallerini ve ilham kaynaklarının onlarda yarattığı duygusal etkiyi aktarırlar. Bu yönüyle empresyonist eserlerde sanatçının karakterinden de ipuçları gözlenir.
Resimde Empresyonizm
Empresyonistlere göre bir resimde, sanatçı gördüklerini doğrudan doğruya yansıtmamalı, edindiği izlenimleri tuvale özgürce dökmelidir. Önemli olan nesnenin veya manzaranın kendisi değil, onun arkasında yatan ruhtur, dolayısıyla eserlerde daima sanatçının kişisel yorumu bulunur.
Akımın öncüsü Claude Monet, eski, geleneksel tarzda ve manzaraya karşı oturup resim yapmak yerine, hayal gücünü kullanmayı tercih etmiştir. Monet Fransa’da bir tren yolculuğu sırasında pencereden dışarıyı izlerken gördüğü bahçeyi resmetmek ister ve yıllar sonra oradan bir ev alarak bu amacına ulaşır. Öldüğü güne kadar burada yaşayan sanatçı, Monet’in bahçesi olarak anılan ve meşhur nilüferlerin de yer aldığı resim serisini bu bahçede yapmıştır.
Tanınan en ünlü ressamlardan Vincent Van Gogh da bir empresyonisttir. Sanatçı, önemli eserlerinden biri olan Yıldızlı Gece tablosunu, sanatoryumdaki odasındayken yapmış, gündüz gördüğü gökyüzünü hayalinde canlandırarak geceye uyarlamıştır.
Resimde empresyonizmin en önemli temsilcilerinden biri de Camille Pissarro’dur. Pissarro da birçok önemli ressamla aynı kaderi paylaşmış ve eserlerinin değeri ancak ölümünden sonra anlaşılmıştır. Yumuşak ve küçük fırça darbeleriyle özgün bir manzara ressamı olan Pissarro, bir dönem eserlerinde sosyalist görüşleriyle bağlantılı olarak Fransız köylülerine de sıkça yer vermiştir.
Edebiyatta Empresyonizm
Resimden sonra empresyonizmin en çok etkilediği sanat dalı edebiyat olmuştur. Dünyaca ünlü en önemli empresyonist yazarlar arasında, Arthur Rimbaud, James Joyce ve Rainer Maria Rilke bulunurken; bilinen en meşhur Türk empresyonist edebiyatçılar; Ahmet Haşim, Cenab Şahabettin ve Ahmet Muhip Dıranas ‘tır. Ayrıca Cahit Sıtkı Tarancı ve Ahmet Hamdi Tanpınar’ın da empresyonizmden etkilendiği düşünülür.