1 ) Sebebi bilinmeyen kısırlık nedir?Kısırlık sebebinden dolayı doktora görünen eşlerde, bazen kadında, bazen erkekte, bazen de her ikisinde de problem teşhis edilebilir. Ancak eşlerin, ortalama %15 civarında her ikisinde de kısırlığa sebep olan herhangi bir etken bulunamaz ise, bu duruma açıklanamayan infertilite (sebebi bilinmeyen kısırlık) denir.
Bu çiftlerde hem kadına hem erkeğe uygulanan tahlillerin hepsi, hormon tahlilleri, sperm tahlili, ultrason, histerosalpingografi (rahim filmi), laparoskopi(?) normal bir şekilde sonuçlanmıştır. Sebebi bilinmeyen kısırlıkta, aslında olası hücresel bazı bozukluklar sebep olabilmektedir. Ancak bugünün koşullarında mevcut olan teknoloji ile bu sorunlar teşhis edilememektedir. Bütün tahlilleri normal hastalarda sebebi bilinemeyen kısırlık teşhisinin konulması için, laparoskopi yapılması ve bunun da normal bulunması her zaman koşul olarak görülmez. Laparoskopi, ihtiyaç duyulan hastalarda ilave olarak uygulanmaktadır.
2 ) Açıklanamayan Kısırlıkta ilk yaklaşım nasıl olmalıdır?
Bu durumdaki çiftlerin ilk olarak kendi kendilerine hamile olabilme şansları azalmıştır. Bunun yanı sıra, şekilde teşhis veya tedavi sürecinde, bazı çiftler kendi kendilerine hamileliği yakalayabilmektedir. Bu sebepten dolayı, kendiliğinden hamilelik elde etmeleri için dikkat etmeleri gereken siklus ( yumurtlama ) günleri, bu şanslarının yüksek olduğu dönemler yeniden anlatılmalıdır.
Stres etkeninin, bu tabloda çok net bir etkiye sahip olduğu da vurgulanmalıdır. Stres ile başa çıkmanın en önemli yolu, eşlerin birbirlerine olan destekleri ve sevgileri vurgulanarak, bu konuda birbirlerini cesaretlendirmeleridir.
3 ) Açıklanamayan kısırlıkta problem ne olabilir?Açıklanamayan kısırlığın olması halinde, üreme sisteminde bir nokta geçici veya kalıcı, basit veya riskli bir hata olduğunun bilincinde olmak gerekir. Hata birçok farklı noktada, birbirinden çok farklı mekanizmalarda ve birden fazla olabilir. Bu olası problemler ise şu şekilde sıralanabilir;
- Sağlıklı bir yumurtanın doğal seçimi
- Yumurtanın büyümesi ve olgunlaşması
- Yumurtalıkta bulunan mikroçevrenin yumurta sağlığı üzerinde gösterdiği etkiler
- Yumurtanın ovulasyon ile vücuttan atılması
- Ovulasyon esnasında yumurtanın genetik bölünmeyi tamamlayarak döllenmeye hazırlanması
- Spermin, rahim ağzından içeriye geçmesi
- Spermin, rahim içerisinde ilerlemesi
- Spermin tüplerden geçmesi
- Yumurtanın ovulasyon ile karın boşluğuna veya tüplerin içerisine doğru atılması
- Yumurtanın tüplerden birinin içerisine girmesi ve ampulla olarak ifade edilen bölgeye doğru ilerlemesi
- Yumurtanın sperm ile karşılaşması
- Spermin yumurtanın dış zarına tutunması, delmesi ve içeriye girmesi
- Sperm başının kendisini çevreleyen zardan kurtulması ve kromozomlarının serbestleşmesi
- Yumurtanın kromozomlarının döllenme için hazırlanması
- Yumurtanın döllenmesi (fertilizasyon)
- Yumurta ve spermin kromozomlarının birleşmesi
- Kromozomların sağlıklı dağılımı
- Sağlıklı bölünme ve büyüme
- Büyüme için ihtiyaç duyulan genlerin sağlıklı çalışması
- Büyüme için gerekli metabolik gereksinimlerin karşılanması ve enerji üreten sistemlerin sağlıklı çalışması
- Tüpün içindeki ortamın döllenme ve embriyo gelişimine desteği
- Yumurtalıkta ovulasyondan arta kalan korpus luteum yapısından yeterli progesteron salınımı
- 3. günden sonra rahim içerisine doğru yer değiştirme
- Rahim içerisinin embriyo gelişimine desteği
- Rahim zarının embriyoyu kabul için hazırlanması (reseptivite)
- Rahiç içzarı – embriyo arası moleküler iletişimin gerçekleşmesi
- Embriyonun kendisini saran zardan çıkması (hatching)
- Rahim içerisine tutunma ve yerleşme (implantasyon)
- Embriyonu bağışıklık sistemi tarafından kabulü
- Mikrodolaşımda pıhtılaşma kontrol mekanizmalarını sağlıklı çalışması ve embriyonun rahim zarı içerisine entegrasyonu
4 ) Açıklanamayan kısırlıkta tedavi nasıl gerçekleşir?
Sebebi bilinmeyen kısırlık tedavisinde, algoritması ve sırası ile ilgili olarak farklı tavsiyeler olsa da, kullanılan tedavi yöntemleri aşağıda ki gibidir;
– Bir süre çiftlerin kendi kendilerine hamilelik denemeleri amacı ile düzenli zamanlanmış cinsel ilişkide bulunmaları. Bu zaman içerisinde de, sigara, alkol, fazla kilo gibi doğurganlık kapasitesini azaltan etkenlerin düzenlenmesi, yaşam tarzı değişiklikleri. Bu şekilde açıklanamayan kısırlık problemi olan çiftlerin yaklaşık %10 ile % 20’sinde 1 yıl içerisinde kendi kendine hamilelik oluştuğu, yapılan araştırmalar sonucunda gösterilmiştir
– Endometriozis şüphesinin olması halinde, laparoskopi uygulanabilir
– Yumurtlama tedavileri (ovulasyon indüksiyonu) ve aşılama (IUI), Ovulasyon indüksiyonu ve aşılama yapılan ile her 1 ay için hamilelik sağlayabilme şansı, ortalama %10 civarına gelmiştir. (Klomifen + Aşılama: %7 , Gonadotropin + aşılama: %9-12)
– Tüp bebek (IVF, ICSI) : Açıklanamayan infertilite tedavisinde en başarılı ve en pahalı yöntemdir.
5 ) Tedavi sırası nasıl olmalıdır?
– Kadın yaşının genç olması ve over rezervinin iyi olması halinde, kısırlık süresi 2 yıldan daha az ise: 1 yıl kendi kendilerine hamilelik elde etmek için deneyebilirler ve sonrasında 3 ay ovulasyon indüksiyonu (yumurtlama tedavisi) + aşılama tedavisi. 3 ayda hamileliğin sağlanamaması durumunda, daha sonra tüp bebek uygulaması yapılabilir.
(Ovulasyon indüksiyonunda gonadotropin tercih edilmesi ile beraber klomifen de olabilir.)
– Kadının yaşı 35 yaşından büyük ise, kısırlık süresi 2 yıldan daha fazla ise veya yumurtalık rezervinin düşük olması halinde; Daha fazla vakit kaybetmeden, 3 ay ovulasyon indüksiyonu (yumurtlama tedavisi) + aşılama. 3 ayda hamilelik elde edilememesi halinde, tüp bebek uygulaması yapılabilir.
(Ovulasyon indüksiyonunda gonadotropin tercih edilmekle birlikte klomifen de olabilir.)
6 ) Sebebi açıklanamayan kısırlığı olan çiftlerin aşılama, tüp bebek gibi yardımcı üreme teknikleri kullanılmadan önce yapması gerekenler;
- Sigara ve alkol alışkanlığının olması halinde, bırakılması
- Dölleme kapasitesi azalmış olan erkeğin, doktorun tavsiye edeceği antioksidanları düzenli bir şekilde kullanması
- Dölleme kapasitesi azalmış olan kadının, doktorun tavsiye edeceği antioksidanları düzenli bir şekilde kullanması
- Sperm miktarını ve motilitesini artıracak doğru davranışların öğretilmesi
- Rahim ağzı mukus akışkanlığını düzenleyecek etkinlikteki FDA onaylı lumbrikan maddelerin kullanılması
- Kadın üreme sisteminin bozulan pH’sının düzenlenmesi
- Rahim ağzı salgılarında var olan antisperm antikorların sperm canlılığını etkilemesini engelleyecek tedavilerin alınması
- Spermin antikorlara karşı güçlenmesini sağlayacak ek tedavilerin alınması
- Spermde ve rahim ağzı mukusunda bulunan allerjik etkenlerin ortadan kaldırılması amacı ile uygulanan tedavilerin alınması
- Doktorunuzun tavsiye edeceği ve sizin için planladığı birleşme takvimine uyulması
- Birleşmenin gerçekleşmediği günler için, doktorunuzun tavsiye edeceği doğru davranış modeline uyulması