Facebook'un ve benzerlerinin kurumlarda işe alıma, terfilere ve hatta işten çıkartmalara, okuldan atılmalara da etkili bir araç olduğunu biliyor musunuz?

2004'te öncelikle okul arkadaşlarını buluşturmayı hedefleyerek kurulan bu online sosyal ilişki ağı, iki sene sonra isteyen herkesin kullanımına açılmış. Facebook'un bu sene, her gün yüz bin yeni kayıtla, yaklaşık 41 milyon aktif kullanıcıya ulaştığı söyleniyor. Üstelik kullanıcılarının sitede günde ortalama yirmi dakika kalmaları, reklam ve pazarlamacıların, sosyologların, psikologların olduğu kadar insan kaynakları yönetici ve danışmanlarının da ilgisini çekiyor.

Tavsiye et, kazan
İşe Alım Danışmanlığı yapan Jobtonic adlı İngiliz şirketinin özelliği, adayları referanslar aracılığıyla bulması ve adayı tavsiye edenleri parayla ödüllendirmesi. Bu 'tavsiye etme' işini Facebook'a da bir uygulama geliştirerek taşımışlar. Hani başkaları kullandıkça size de daveti gelen ve kendinize de yükleyebildiğiniz 'vampir ol ısır', 'en sevdiğin filmleri karşılaştır', 'gezdiğin ülkeleri işaretle', 'duvar yazısı yaz', 'hediye yolla' gibi sayısı beş bine yaklaşan Facebook uygulaması var (applications). İşte onlardan biri de Jobtonic'in geliştirdiği iş ilanlarına arkadaşlarınızı önermenizi sağlayan 'refer-o-matic'. Bu uygulama, profilinizi inceleyerek size yakın lokasyon veya iş alanlarındaki açık pozisyonları gösteriyor. En önemli özelliği, sizin aracılığınızla pasif adaylara yani aktif olarak iş aramayan, CV'si kariyer sitelerinde dolaşmayan adaylara ulaşabilmesi. Eğer tavsiye ettiğiniz kişi alınırsa, yani 'Doğru aday, doğru işe' yerleştirilirse, tavsiye eden kişi olarak 2 bin 200 pound'a kadar bir para ödülü kazanabilirsiniz!

Facebook üzerinden adaylara resmen ulaşan ilk şirket ise Ernst&Young. Üniversite öğrencilerine yönelik olarak sadece staj ve işe alım amaçlı olarak sponsorluk yoluyla hazırladıkları bir sayfa var. Y Kuşağı'na sadece gazetedeki iş ilanlarıyla ulaşamayacaklarını keşfetmiş olan diğer firmalar da onları takip etmiş. Şimdi ürünleri ve kariyer fırsatlarıyla gençlere ulaşmak isteyen birçok kurum Facebook'ta sayfa sponsoru. Hatta CIA de eksik kalmamış.

Mülakatlar ve toplantılar öncesinde görüşeceğim kişilerin ismini hep 'google'larım. Her zaman değil ama nedense tam da gerekli durumlarda, kişiler hakkında bazı yararlı bilgiler bulurum. Şimdi Facebook da var. Eğer üyeyse, kişinin ailesinden, ilgi alanlarına kadar her konuda ipucu toplamak mümkün: Kimleri nerden tanıyor, hangi filmlerden hoşlanıyor, hangi ülkelere gitmiş, hatta işaretlediyse politik görüşü nasıl? Dümdüz bir başvuru formundan çok daha zengin. Acaba CV'lerde referans bölümüne, "İstendiği takdirde verilecektir" yerine "Facebook" mu yazılacak artık?

Facebook veya Orkut, Bebo, Yonja, MySpace gibi sosyal ilişki ağı siteleri, işe alımcıların önemli bir aracı haline geliyor. Yakında sonuçlanan bir araştırmada Avrupa'da firmaların yüzde 20'sinin işe alım sürecinde resmen bunları kullandığı çıktı. Bazı adayların reddedilme sebepleri arasında, bu sitelerdeki profillerinde gösterdikleri dini ve siyasi görüşleri, bazı fotoğrafları, eski işyerleri hakkında ileri geri yazdıkları ve bazı üye oldukları gruplar var.

Etik mi?
Facebook'ta ilkokul arkadaşını bulmak, onun kocası ve çocuğuyla tanışıp aradan geçen 25-30 yılı bir dakikada kapatmak heyecanlı olduğu kadar korkutucu da. "Büyük Abi seni gözlüyor!" hissi yaratıyor biraz. Yurtdışında 'profil' sayfası yüzünden soruşturma geçiren hatta işten veya okuldan atılan yüzlerce kişi, mahkemelerde bekleyen yüzlerce dava var.

Rent-a-Car İnsan Kaynakları, kendi süreçlerinde online profilleri kullanmayı yasaklamış. "Bu iş birinin evine gizlice girip çekmecelerini karıştırmaktan farklı değil" diyorlar.

Şu anda o kadar hızlı büyüyen ve heyecan yaratan bir ağ ki, bu durumu görmemek, tanıtım veya tanıma amaçlı kullanmamak pek akıllıca olmaz. Ama kurumların insan kaynakları, resmen kişilerin profil bilgilerini kullanma kararı verirse, bunu kendilerine uygun etik kurallara bağlamalarında yarar var.